aPTT Nedir? Değeri Kaç Olmalı? aPTT Düşüklüğü ve Yüksekliği
Parsiyel tromboplastin zamanı (PTT) testi, vücudun kan pıhtısı oluşturma yeteneğini değerlendirmeye yardımcı olan kan testlerinden biridir. aPTT PTT farkı hastalar tarafından sıklıkla merak edilir. Aslında parsiyel tromboplastin zamanı (PTT) ve aktive parsiyel tromboplastin zamanı (aPTT) testlerinden her ikisi de aynı işlevleri değerlendirmek için kullanılır. Bununla birlikte aPTT testi yapılırken laboratuvarda pıhtılaşma süresini hızlandıran ve testin daha dar bir referans aralığı ile sonuçlanmasını sağlayan bir aktivatör madde eklenir. aPTT, PTT'nin daha hassas bir versiyonu olarak kabul edilir ve bu nedenle hastanın özellikle heparin tedavisine yanıtını izlemek için tercih edilir. Heparin anormal pıhtılaşma ile giden hastalıklar veya pıhtılaşma olasılığını artıran belirli tıbbi işlemlerden geçen kişilerde kan pıhtılarının oluşmasını önlemek için kullanılan bir ilaçtır.
aPTT Nedir?
aPTT nedir kan tahlili olarak aPTT ne demek merak edenler için aPTT'nin kısaca kanın pıhtı oluşturmasının ne kadar sürdüğünü ölçen bir kan pıhtılaşma testi olduğu söylenebilir. Yaralanma gibi bir nedenle herhangi bir damarda hasar ve vücutta kanama meydana geldiğinde pıhtılaşma kaskadı olarak bilinen bir dizi reaksiyon tetiklenir. Bu reaksiyon sırasında kanda bulunan ve pıhtılaşma faktörleri adı verilen faktör I (fibrinojen), faktör II (protrombin) gibi çeşitli proteinler belirli bir sırayla bir araya gelerek kan pıhtıları oluşturur ve kanamayı hızla durdurur. Pıhtılaşma ya da tıp literatüründeki ismiyle koagülasyon, vücudun meydana gelen kanamayı durdurmak için kullandığı süreçtir. Pıhtılaşma sırasında ilk önce trombosit adı verilen ve kanda bulunan hücreler, hasarlı dokuyu kapatmak için bir tıkaç oluşturur. Daha sonra ise pıhtılaşma faktörleri bu tıkaçla etkileşime girerek kan pıhtısı oluşturulmasını sağlar. Bu sebeple eğer pıhtılaşma faktörlerinin seviyelerinde düşüklük varsa kanamanın durdurulmasında problemler ortaya çıkar. Çeşitli sebeplerle pıhtılaşma faktörlerinde eksiklik olması aşırı kanama, uzun süren tekrarlayıcı burun kanamaları, ciltte kolay morarma gibi semptomlarla kendini belli eder. aPTT testinin, kullanım alanlarından biri, bu pıhtılaşma faktörlerinin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirmektir. Ancak genellikle tanı koymak için tek başına yeterli değildir ve kanama zamanı, INR gibi başka testlerle birlikte kullanılır.
aPTT Ne İşe Yarar?
Kanama bozukluğu varlığına ilişkin belirtileri olan hastalarda teşhis için aPTT testi istenebilir. Kanama bozuklukları şu belirtilerle prezente olabilir:
-Vücutta kolay morarma ve çürük oluşumu
-Kolay kanama ve kanamanın durdurulmasında zorluk
-Tekrarlayıcı ve uzun süreli burun kanamaları
-Kadınlarda ağır kanamalı menstruasyon döngüleri
-Eklemlerde kan birikmesine bağlı şişlik ve ağrı
-Büyük abdest ve / veya idrarda kan
-Diş etlerinde olağan dışı kanamalar
Bu semptomların aynı zamanda aPTT yüksekliği belirtileri olduğu bilinmelidir. Heparin tedavisi alanlarda ilacın kanamaya neden olması ihtimalinin takibi için de aPTT testi faydalıdır. Heparin, kalp krizi veya inme gibi bir sağlık sorunundan sonra kan pıhtılarını önlemek veya tedavi etmek için damar yoluyla verilen bir ilaçtır. aPTT testinin diğer kullanım amaçları şunlar olabilir:
-Ameliyat Öncesi: Hastalarda cerrahi işlem sırasında oluşabilecek anormal bir kanamayı öngörebilmek adına aPTT testi yapılabilir.
-Kadınlarda Tekrarlayan Düşüklerin Olması Durumunda: Bağışıklık sistemindeki bazı sorunlar vücutta pıhtı oluşma eğiliminde artışa yol açar. Kadınlarda tekrarlayan düşüklere de yol açabilen bu durumu tespit etmede aPTT testi faydalı olabilir.
-Karaciğer Fonksiyonlarını Değerlendirmek için: Pıhtılaşma faktörleri karaciğerde sentez edilir. Bu sebeple karaciğer hastalıklarında kanama ve pıhtı oluşumu ile ilgili süreçler etkilenir. Yani siroz, karaciğer yetmezliği gibi durumlarda aPTT uzaması görülür.
aPTT Testi Nasıl Yapılır?
aPTT testi diğer çoğu kan testinde olduğu gibi toplar damardan enjektör aracılığıyla alınan kan örneği ile yapılır. Kan genellikle dirseğin alt kısmı ya da el sırtında bulunan bir yüzeyel toplar damardan alınır. Alınan kan numunesi mavi kapaklı bir tüpte laboratuvara gönderilir. Test öncesinde aç olunması gerekmez ve herhangi bir özel hazırlığa ihtiyaç yoktur. Bununla birlikte vitamin destekleri, besin takviyeleri ya da şifalı bitkiler gibi alternatif tıp uygulamaları, sonuçları etkileyebildiği için bunları mümkünse testten 1 hafta önce bırakmak gereklidir. Peki aPTT sağlık ocağında yapılır mı? aPTT testi çoğu sağlık ocağı ya da güncel adıyla aile sağlığı merkezlerinde yapılmaz.
aPTT Referans Aralığı Nedir?
Parsiyel tromboplastin zamanı (PTT) ve aktive parsiyel tromboplastin zamanı (aPTT) testleri yazının başında da belirtildiği gibi aynı işleve sahiptir. Ancak iki testin referans aralıklarları farklı değerler arasındadır. Laboratuvarlar arasında farklılık gösterse de genellikle normal değerlerler şu şekildedir:
-aPTT için referans aralığı 30-40 saniye,
-PTT için ise 60-70 saniyedir.
-Antikoagülan (pıhtılaşma önleyici) tedavi alan hastalarda referans aralığı, saniye cinsinden kontrol değerinin 1,5-2,5 katıdır.
Peki aPTT yüksek çıkması ne demek. aPTT yüksekliği varsa uyarı işareti olarak düşünülmesi gereken kritik değerler aşağıdaki gibidir:
-aPTT: 70 saniyeden fazla ise spontan kanama varlığını işaret eder.
-PTT: 100 saniyeden fazla ise aynı şekilde kanama varlığını gösterir.
aPTT Yüksekliği Neden Olur?
aPTT sonucunun uzun çıkmasına yani aPTT yüksekliğine neden olabilen durumlardan bazıları şunları içerir:
-Hemofili A ya da B: Hemofili A pıhtılaşma faktörlerinden faktör VIII, hemofili B ise faktör IX'un kalıtsal eksikliği sonucu oluşan hastalıklardır. Kan düzgün şekilde pıhtılaşmadığı için spontan kanamalar ortaya çıkar.
-Von Willebrand Hastalığı: Hemofili hastalığına benzer şekilde von Willebrand faktör adı verilen pıhtılaşma faktörlerinin eksikliği sonucu oluşur.
-Hipofibrinojenemi: Kan pıhtılaşma faktörlerinden olan fibrinojenin eksikliği
-Dissemine İntravasküler Koagülasyon (DIC): DIC, kan akışını bozan nadir ve ciddi bir durumdur. Kontrol edilemeyen kanamaya dönüşebilen yaygın damar içi pıhtılaşma ile giden bir kan pıhtılaşma bozukluğudur. Erken dönemde aPTT kısa iken sonra aPTT uzaması gelişir.
-Kan inceltici heparin, warfarin (kumadin) gibi bazı ilaçların kullanımı
-Lösemi
-Karaciğer hastalığı: Pıhtılaşma faktörleri ve k vitamini sentezi karaciğerde yapılır. Karaciğer hastalıklarında bu sebeple kanama ile giden sorunlar ortaya çıkar.
-Antifosfolipid Sendromu: Antifosfolipid sendromu (APS), kan pıhtılaşma riskinde artışa yol açan bir bağışıklık sistemi bozukluğudur. APS'li kişiler, bacakta gelişen bir kan pıhtısı olan derin ven trombozu (DVT) gibi durumlar geliştirme riskinin daha yüksek olduğu anlamına gelir. Kadınlarda tekrarlayan düşüklerle kendini belli eder.
-K vitamini eksikliği ya da emiliminde bozukluk
Görüldüğü gibi anormal bir sonucun çok çeşitli olası nedenleri vardır. Bu yüzden test tek başına hangi kişide hangi hastalığın olduğunu tespit etmek için yeterli değildir. Anormal bir aPTT sonucu durumunda doktor muhtemelen ek testler yapılmasını isteyecektir. aPTT yüksekliği tedavisi altta yatan nedenin teşhis edilmesinden sonra nedene yönelik olarak planlanır.
aPTT Düşüklüğü Neden Olur?
aPTT düşüklüğü aşağıdakileri durumlardan kaynaklanabilir:
-Dissemine İntravasküler Koagülasyon Hastalığı (DIC) Erken Evresi: Dissemine intravasküler koagülasyon (DIC), kan pıhtılaşmasını kontrol eden proteinlerin aşırı aktif hale geldiği ciddi bir bozukluktur. Erken evrede dolaşımda pıhtılaşmadan sorumlu proteinler vardır ve bu nedenle aPTT'yi kısaltır. Ancak ilerleyen dönemlerde pıhtılaşma faktörleri tükenir ve durum tersine döner. Bu noktada artık aPTT uzar.
-İleri Evre Kanserler: Yumurtalık, pankreas, kalın bağırsak kanseri gibi bazı kanserlerlerin ileri evresinde aPTT kısalabilir.
-Akut Kanamadan Hemen Sonra: Aniden gelişen fazla miktarda kan kaybı dolaşımda bulunan pıhtılaşma faktörlerinin aktivitesinde artma ve dolayısıyla aPTT düşüklüğüyle sonuçlanabilir.
-Yüksek Faktör VIII Seviyelerine Yol Açan Bir Akut Faz Yanıtı: Akut faz yanıtı, bir iltihabi durum ya da enfeksiyona karşı vücut bağışıklık sisteminin ani olarak verdiği bir tepkidir. Bu tepki sırasında kanda sedimentasyon, crp, faktör VIII gibi bazı maddeler yükselebilir. Bunlara akut faz reaktanları adı verilir. Faktör VIII aynı zamanda bir pıhtılaşma faktörü olduğundan aPTT de bu süreçte kısalır.
Kaynakça:
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/partial-thromboplastin-time-test
https://medlineplus.gov/lab-tests/partial-thromboplastin-time-ptt-test/
https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=167&contentid=aptt
https://www.medscape.com/answers/2085837-179654/what-is-partial-thromboplastin-time-ptt-and-activated-partial-thromboplastin-time-aptt
https://www.healthline.com/health/partial-thromboplastin-time-ptt#:~:text=To%20test%20your%20body's%20blood,thromboplastin%20time%20(APTT)%20test.
https://www.healthline.com/health/partial-thromboplastin-time-ptt#risk-factors
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK265/
