Et Yiyen Bakteri (Nekrotizan Fasiit) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Bulaşır?
Nekrotizan fasiit, vücutta hızla yayılan, uzuv kaybı ve / veya ölüme neden olabilen, nadir bir bakteriyel enfeksiyondur. Halk arasında et yiyen bakteri olarak bilinen bu hastalığı durdurmak için doğru ve hızlı tanı, derhal antibiyotik tedavisi ve cerrahi işlem çok önemlidir. Aslında nekrotizan fasiit enfeksiyonuna neden olabilen birçok bakteri türü vardır. Bununla birlikte en sık et yiyen bakteri adı A grubu streptokokdur. Etken bakteriler vücuda en çok derideki bir çatlak yoluyla girer. Oldukça hızlı ve agresif bir şekilde yayılarak vücutta doku ölümüne yol açar. Belirtiler başlangıçta hafif bir enfeksiyonu andırır, ancak hızlı bir ilerleme olur.
Et Yiyen Bakteri (Nekrotizan Fasiit) Nedir?
Et yiyen bakteri ya da tıbbi adıyla nekrotizan fasiit, deri ve deri altı dokularda gelişen, hızlı tedavi edilmezse ölümcül olabilen, ender rastlanan bir yumuşak doku enfeksiyonudur. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle nekrotizan nedir sorusunu cevaplamak faydalı olacaktır. Nekrotizan, tıp literatüründe dokuların ölümüne neden olmak anlamında kullanılan bir terimdir. Peki fasiit nedir kısaca kasları, sinirleri, yağları, kan damarlarını çevreleyen ve derinin altında bulunan fasya isimli cilt altı dokusunun iltihaplanması durumudur. Et yiyen bakteri nekrotizan fasiit adı verilen ve tedavi gecikirse doku ölümüyle sonuçlanan hastalık etkeni mikroorganizmadır.
Et Yiyen Bakteri Neden Olur?
Peki nekrotizan fasiit neden olur? Nekrotizan fasiit enfeksiyonu için öncelikle etken bakterilerin vücuda giriş yapması gerekir. Bu, genellikle çeşitli sebeplerle cilt bütünlüğünde bozulma meydana geldiğinde ortaya çıkar. Mikroorganizmalar, ciltte oluşan bir kesik, sıyrık veya cerrahi yaradan vücuda girebilir. Bakterilerin girişi için bu yaralanmaların büyük olması gerekmez. Bir iğne ucu boyutunda olması bile yeterli olabilir. Vücuda giren bakteri kana karışarak sepsis adı verilen ciddi sistemik enfeksiyona yol açabilir ya da uzak organlara taşınabilir. Birkaç bakteri türü nekrotizan fasiite neden olur. Peki et yiyen bakteri hangi bakteri? En yaygın ve iyi bilinen etken mikroorganizma A grubu streptokokal bakterilerdir (streptokokus pyogenes). Ancak, bu enfeksiyona neden olan tek bakteri türü bu değildir. Yani Nekrotizan fasiit etkeni nedir sorusunun cevabı en sık A grubu streptokoklar ve ayrıca şu bakterilerdir:
-Aeromonas hidrofila
-Clostridium (Clostridium perfringens, Clostridium septicum ve Clostridium sordellii)
-Enterokoklar
-E. koli
-Klebsiella pneumoniae
-Stafilokokus aureus
-Pseudomonas aeruginosa
-Vibrio vulnificus
-Proteus mirabilis
-Bacteroides
Et Yiyen Bakteri Neden Oluşur?
Et yiyen bakteri kimlerde görülür sorusunun cevabı sıklıkla merak edilir. Aslında tamamen sağlıklı bireylerde bile nekrotizan fasiit gelişebilir, ancak bu oldukça nadir rastlanan bir durumdur. Halihazırda kanser, diyabet, kemoterapi gibi bağışıklık sistemini zayıflatan sağlık sorunları olan kişilerde et yiyen bakteri enfeksiyonu gelişme riski daha yüksektir. Nekrotizan fasiit enfeksiyonu için risk taşıyan diğer kişiler şunları içerir:
-Kronik kalp veya akciğer hastalığı olanlar
-Steroid kullananlar
-Bası yarası, ameliyat kesisi gibi cilt lezyonları bulunanlar
-Sık sık sivrisinek, pire gibi böcek ısırığına maruz kalanlar
-Sigara kullananlar
-Alkol ya da uyuşturucu bağımlıları
-Aşırı kilolu bireyler
-Kronik böbrek hastaları
-HIV pozitif kişiler
-Yanık hastaları
-Periferik damar hastalığı olanlar
Et Yiyen Bakteri Belirtileri Nelerdir?
Nekrotizan fasiitin ilk belirtileri genellikle ciddi görünmeyebilir. Ciltte ısınma, kızarıklık olabilir ve kişi sanki bölgedeki kas ya da bağlarda yaralanma olmuş gibi ciddi bir ağrı hissedebilir. Hatta bazen sadece boğaz ağrısı, kırgınlık gibi grip benzeri belirtiler olabilir. Sonraki aşamada ciltte küçük boyutlu, ağrılı ve kırmızı bir yumru gelişebilir, ancak gelişen bu kırmızı yumru hızla büyür. Ağrı daha da kötü hale gelir ve enfeksiyondan etkilenen bölgedeki kızarıklık hızla genişler. Enfekte bölgeden sıvı ve irin sızıntısı olabilir veya alanın rengi solabilir. Kabarcıklar, şişlikler, siyah noktalar, ülserler gibi farklı cilt lezyonları görülebilir. Enfeksiyonun erken evrelerindeki ağrı lezyonun görünümüne oranla çok daha kötüdür. Yırtık bir kas ağrısına benzeyebilen yara boyutuyla orantısız şiddette bir ağrı mevcuttur. Diğer nekrotizan fasiit belirtileri ise şunları içerebilir:
-Halsizlik
-Güçsüzlük
-Yorgunluk
-Ateş
-Genel vücut ağrıları
-Titreme
-Terleme
-Mide bulantısı ve kusma
-İshal
-İdrar sıklığında azalma
-Enfeksiyon bölgesinde hızlı bir şekilde genişleyen kızarıklık
Enfeksiyon devam ederse, sonraki evrede kişide şu bulgular ortaya çıkabilir:
-Dehidrasyon (Vücutta sıvı açığı oluşması)
-Hızlı kalp atımı
-Düşük kan basıncı
-Koyu, mor renkli cilt
Et Yiyen Bakteri Nerede Yaşar?
Et yiyen bakteriler göllerde, ırmaklarda, okyanuslarda, yüzme havuzlarında ve hatta jakuzilerde yaşayabilir. Nekrotizan fasiitin ortaya çıkma eğiliminde olduğu en yaygın vücut bölgeleri kollar, eller, ayaklar ve bacaklardır. Ancak koşullara ve risk faktörlerine bağlı olarak baş, boyun ve kasık bölgelerinde de görülebilir. Yüz bölgesinde son derece nadirdir, ancak dişteki enfeksiyonlar, sinüsler veya bademciklerle ilgili sorunların bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Yine yüzdeki akne oluşumları enfeksiyona zemin hazırlayabilir. Kadın sünneti adeti olan yerlerde vulva ve vajinada et yiyen bakteri enfeksiyonu gelişen olgular bildirilmiştir. Genital enfeksiyon için risk faktörleri arasında travma, cerrahi işlem, idrar yolu enfeksiyonu ve taşları, kadınlarda tampon kullanımı ve bartholin bezi apsesi sayılabilir. Tampon kullanan kadınlarda toksik şok sendromu ve et yiyen bakteri hastalığı gelişimi daha kolaydır. Genital bölgede gelişen nekrotizan fasiit enfeksiyonunun spesifik adı fournier gangrenidir.
Et Yiyen Bakteri İnsandan İnsana Bulaşır mı?
Peki nekrotizan fasiit bulaşıcı mı? Etken bakteriler, enfekte kişinin yarasına dokunmak gibi yakın temas yoluyla kişiden kişiye bulaşabilir. Ancak bulaş, bakteriye maruz kalan kişinin açık yarası, su çiçeği veya zayıf bir bağışıklık sistemi olmadığı sürece nadiren olur.
Nekrotizan Fasiit Tanısı Nasıl Konur?
Et yiyen bakteri enfeksiyonunu olabildiğince erken ve hızlı bir şekilde teşhis etmek, sağkalım ve uzuv kaybı olmaması için hayati önem taşır. Bununla birlikte, hastalığa çok nadir rastlandığından yanlış tanı yaygındır. Bu nedenle, hastalar ve doktorlar yüksek şüphe indeksine sahip olmalı ve nekrotizan fasiit için mümkün olan en kısa sürede ayırıcı tanı yapmalıdır. Hastaneye başvuran hastalara ilk olarak sıklıkla kan testleri yapılır. Et yiyen bakteri varlığında çoğu zaman, beyaz kan hücresi sayısı 15400 hücre/mm3'ün üzerinde ve/ veya sodyum seviyesi 135 mmol/L'nin altında saptanır. Bir hastanın bu enfeksiyona sahip olup olmadığını tahmin etmek için geliştirilmeye çalışılan nekrotizan fasiit skorlama aracı henüz büyük ölçekli çalışmalarda doğrulanmamıştır. Bu nedenle halihazırda hastalığın teşhis için kullanılabilecek nekrotizan fasiit tanı kriterleri mevcut değildir. Doktorun klinik deneyim ve gözlemlerine bağlı olarak belirti ve bulgulara dayalı ilk görüşünün yanı sıra, teşhisi doğrulamak için iki seçenek vardır:
1.Radyografik Testler (Direkt grafi, CT ve MRG): Direkt grafi, yalnızca hastaların küçük bir bölümünde mevcut olan cilt altında sıkışan havayı (deri altı amfizem) gösterdiğinden, tanısal testler arasında zayıf bir seçim olma eğilimindedir. BT görüntüleri ise hızlı ve kolay elde edilir. Gaz oluşumuna ek olarak fasyada sıvı birikmesi (ödem), kalınlaşma veya irin toplanması (apse) gibi inflamatuar değişiklikleri de gösterebildiğinden teşhis için iyi bir seçenek olabilir. MRG'nin ise uygulanması genellikle zordur ve bu da sıklıkla tanıda gecikmeye yol açar. Bununla birlikte, yumuşak doku veya fasyal kalınlaşmayı göstererek teşhise etkili bir şekilde yardımcı olur.
2. Eksploratif Cerrahi: Tanı için altın standarttır. Kötü kokulu akıntı, nekroz (doku ölümü), dokudaki kanlanma yetersizliği, fasyanın parmakla manipülasyona karşı normal direncinin kaybı gibi nekrotizan fasiit bulguları tanısal amaçlı yapılan keşif ameliyatıyla saptanabilir. Gram boyama ile operasyon sırasında biyopsi, bazı durumlarda kullanılabilir, ancak keşif cerrahisinden elde edilen bulgular genellikle kesin olduğundan çoğu zaman biyopsi gerekli değildir.
Et Yiyen Bakteri (Nekrotizan Fasiit) Nasıl Tedavi Edilir?
Et yiyen bakteri ile ilgili en sık merak edilen konuların başında şüphesiz nekrotizan fasiit tedavisi nedir? sorusu gelir. Doktor bir hastada et yiyen bakteriden şüphelenirse, kişiye hemen geniş spektrumlu antibiyotik tedavisi başlar. Nekrotizan fasiit antibiyotik tedavisi damardan yapılır. Kişi tedavi süresince yoğun bakım ünitesine yatırılarak yakın takibe alınır. Et yiyen bakteri tedavisi acil yaklaşım gerektirir, çünkü hızla yayılır ve kısa sürede geniş doku ölümüne yol açar. Erken teşhis, cilt ve yumuşak dokunun cerrahi olarak çıkarılması gerekliliğini en aza indirir ve toksik şok riskini azaltır. Bazen, enfekte olmuş dokuyu çıkarmak için acil cerrahi gerekebilir. Uygulanan bu acil nekrotizan fasiit ameliyatı enfeksiyonun yayılmasını durdurabilir. İlerlemiş vakalarda kişinin uzuv amputasyon (cerrahi olarak kesilmesi) ameliyatına ihtiyacı olabilir. Nekrotizan fasiit tedavi seçeneklerinden biri de hiperbarik oksijen tedavisidir. Son araştırmalara göre MRSA adı verilen metisiline karşı dirençli stafilokok bakterilerinin etken olduğu olgularda et yiyen bakteri sarımsak içerisinde bulunan allicin isimli maddeyle tedavi edilebilir. Bu sebeple allicin kullanılarak antibiyotik geliştirilmesi planlanmakta.
Nekrotizan Fasiit ve Gazlı Gangren Farkı Nedir?
Gazlı gangren ve nekrotizan fasiit aniden gelişen, hızla ilerleyen, deri ve kas dokusunu tutan akut enfeksiyonlardır. Her ikisi de nekrotizan yumuşak doku enfeksiyonunun alt tipleridir ve bazı benzerlikleri paylaşan, yaşamı tehdit eden durumlardır. Nekrotizan enfeksiyonlarda erken dönemde ölen dokuları cerrahi olarak çıkarma gerekliliğine rağmen, gazlı gangren birçok vakada altta yatan bir abdominal nedenden kaynaklandığından ve enfeksiyon odağı gözden kaçırılabileceğinden, ikisi arasındaki ayrım klinik açıdan önemlidir. Bununla birlikte örtüşen sınıflandırma kriterleri olduğundan, bu enfeksiyonlar arasında erken ayrım her zaman mümkün değildir. Nekrotizan fasiit gazlı gangren farkı, nekrotizan fasiitte başlangıçta grip benzeri semptomlar ve genellikle enfeksiyon bölgesinde gazlı gangrende bulunandan daha fazla kızarıklıktır. Ayrıca etken mikroorganizma et yiyen bakteri enfeksiyonunda en sık A grubu streptokoklar iken gazlı gangrende clostridium perfringenstir.
Kaynakça:
https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-public/necrotizing-fasciitis.html#:~:text=Necrotizing%20fasciitis%20(NECK%2Dre%2D,important%20to%20stopping%20this%20infection.
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/necrotizing-fasciitis-flesh-eating-bacteria
https://emedicine.medscape.com/article/2051157-overview
https://www.healthline.com/health/necrotizing-soft-tissue-infection
https://www.nhs.uk/conditions/necrotising-fasciitis/
https://rarediseases.org/rare-diseases/necrotizing-fasciitis/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430756/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/7884
https://www.medicinenet.com/necrotizing_fasciitis/article.htm
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/necrotizing-fasciitis
https://medlineplus.gov/ency/article/001443.htm
