FSH Testi Nedir? FSH Değeri Kaç olmalı? Yüksekliği Neden Olur?
FSH testi kanda bulunan folikül uyarıcı hormon (FSH) seviyesini ölçmek için yapılan bir testtir. FSH, beynin altında bulunan, küçük bir bez olan hipofiz bezi tarafından üretilen bir hormondur. FSH hormonu, üreme sistemi fonksiyonları ile cinsel gelişim ve işlevsellikte önemli görevlere sahiptir. FSH, kadınlarda menstrüasyon döngüsünün kontrolüne yardımcı olur ve yumurtalıklardaki yumurtaların büyümesini uyarır. Hormon seviyeleri adet döngüsü boyunca değişim gösterir. En yüksek seviyeler yumurtalık tarafından yumurtanın bırakılmasından hemen önce gerçekleşir. Yumurtanın bırakılması ovulasyon ya da yumurtlama olarak bilinir. Peki Fsh erkeklerde ne ise yarar? FSH, erkeklerde sperm üretimini kontrol etmeye yardımcı olur ve seviyeleri kadınların aksine çok fazla değişim göstermez. Çocuklarda FSH seviyeleri, ergenliğe kadar düşüktür. Fsh değeri puberte ile birlikte yükselmeye başlar. Kızlarda yumurtalıkların östrojen, erkek çocuklarda ise testislerin testosteron üretmesi için sinyal göndermeye yardımcı olur. Bu testler hastanın kadın, erkek veya çocuk olmasına bağlı olarak farklı şekillerde kullanılır. Çünkü FSH hormonu görevi her birinde farklılıklar gösterir.
Erkeklerde bu testler en çok şu amaçlarla kullanılır:
-Kısırlığın nedenini bulmaya yardımcı olmak
-Düşük sperm sayısının nedenini bulmak
-Testislerde sorun olup olmadığını saptamak
Çocuklarda, bu testler çoğunlukla erken veya gecikmiş ergenliğin teşhisine yardımcı olmak için kullanılır. Kızlarda 9, erkeklerde 10 yaşından önce başlayan ergenlik erken kabul edilir. Kızlarda 13, erkeklerde 14 yaşında hala başlamamışsa gecikmiş kabul edilir.
FSH nedir?
Fsh ne demek sorusuna kısaca bir gonadotropindir cevabı verilebilir. Gonadotropinler, gonadları uyaran hormonların genel adıdır. Gonadlar kadınlarda yumurtalıklar, erkeklerde ise testislerdir. Folikül uyarıcı hormon (FSH), beyinde hipofiz adı verilen küçük bir bezin ön lobundan salgılanır.
FSH ne işe yarar?
FSH, cinsel işlevleri kontrol etmek için luteinize edici hormon (LH) adı verilen başka bir hormonla sinerjistik çalışır. Bu nedenle, genellikle bir FSH ile birlikte LH testi de yapılır. Kadınlarda bu testler en çok şu amaçlarla kullanılır:
-İnfertilite (kısırlık) nedenini bulmaya yardımcı olarak
-Yumurtalık işlevinde bir sorun olup olmadığını öğrenmek
-Düzensiz adet dönemleri ya da adet görmeme nedenini bulmak
Menopoz veya perimenopozun (menapoza geçiş sğreci) başlayıp başlamadığını kontrol etmek. Menopoz, bir kadının hayatında menstrüasyon ve ovulasyon döngülerinin durduğu ve artık hamile kalamadığı dönemdir. Genellikle ortalama olarak 50 yaşlarında başlar. Perimenopoz ise menopozdan önceki geçiş dönemine verilen isimdi ve birkaç yıl sürebilir. Bu geçişin sonuna doğru FSH testi yapılabilir.
FSH testi neden yapılır?
Kadınlar için aşağıdaki durumlarda FSH testine ihtiyaç olabilir:
-12 aylık denemeden sonra hamile kalamama
-Adet döngüsünde düzensizlik
-Adetlerin durmasından sonra, kişinin menopoza girip girmediğini veya perimenopozda olup olmadığını tespit amaçlı
Erkeklerde aşağıdaki durumlarda bu teste ihtiyaç olabilir:
-12 aylık denemeden sonra eşi hamile kalamadıysa
-Cinsel dürtüde azalma olduysa
Hem erkekler hem de kadınlar, hipofiz bezi bozukluğu semptomları varsa (FSH hipofiz bezinden salgıladığı için) teste ihtiyaç duyabilirler. Bunlar, yukarıda listelenen semptomların bazılarını ve ayrıca şunları içerir:
-Halsizlik
-Yorgunluk
-Güçsüzlük
-Kilo kaybı
-İştahta azalma
Çocuklarda ise doğru yaşta (ya çok erken ya da çok geç) ergenliğe başlamadığı görülüyorsa, nedeni saptayabilmek için bir FSH testine ihtiyaç duyulabilir.
FSH yüksekliği belirtileri nelerdir?
Hipofiz bezi tarafından üretilen FSH, üreme sisteminde oldukça önemli bir rol oynar. Fsh hem yumurta hem de östrojen üretimini etkiler. Yüksek FSH semptomları genellikle menopozu taklit eder, bu belirtilerden bazıları şunları içerebilir:
-Düzensiz adet dönemleri yada adet görmeme
-Sıcak basmaları
-Uyku Bozuklukları
-Cilt ve saç değişiklikleri
-Hamile kalma konusunda problem yaşama
Yüksek FSH seviyeleri, hamile kalma şansını azaltır ve kişide var olan kromozomal anormalliklerin iyi bir göstergesidir.
FSH testi nasıl yapılır?
Görevli sağlıkçı küçük bir iğne kullanarak koldaki bir damardan kan örneği alır. İğne yerleştirildikten sonra, bir test tüpüne veya şişeye az miktarda kan alınır. İğne içeri girdiğinde veya dışarı çıkarken biraz acı hissedilir. Kan alma süreci genellikle beş dakikadan daha kısa sürede tamamlanır. Henüz menopoza girmemiş kadınlarda test, adet döngüsünün belirli bir zamanında yapılır. Kan testinin çok fazla yan etkisi görülmez. Yan etkilerden en sık görüleni iğnenin sokulduğu yerde hafif ağrı veya morarma olmasıdır. Ancak bu belirti çoğu zaman 3-4 gün içerisinde tamamen geçer.
FSH değeri kaç olmalı?
FSH testi için sonuçlar sıklıkla IU/L ya da IU/mLolarak ölçülür. FSH kaç olmalı sorusunun cevabı sıklıkla merak edilir. Öncelikle sağlıklı aralığın cinsiyete, yaş gibi farklı faktörlere göre değişiklik gösterdiğini bilmekte fayda vardır. Ayrıca kadınlar için, menstrüel döngüye veya menopoza bağlı olarak farklı referans değerlerine sahiptir. FSH için referans değerler şu şekildedir:
Menopoza girmemiş doğurganlık çağındaki kadınlarda adetin 3. 01 günü bakılan FSH normal değerleri:
3.9-8.8 mIU/mL
Foliküler faz: 3.9-8.8 IU/L (ya da mIU/mL)
Ovulasyon fazı: 4.5-22.5 IU/L
Luteal faz: 1.8-5.1 IU/L
Menopozda FSH değeri kaç olmalı? Menopoz sonrası kadınlarda:
25.8-134.8 IU/L arasında olmalıdır.
Peki Fsh hormonu erkeklerde kaç olmalı? 18 yaşından büyük erkeklerde normal değerler: 1.0-18.0 IU/L arasında olmalıdır.
Ergenlik öncesi dönemdeki çocuklarda:
0 ila 4,0 IU/L
Ergenlik sırasında: 0,3 ila 10,0 mIU/mL
Tek başına FSH çoğu durumun teşhisi için yeterli değildir. Bu sıklıkla kadınlarda fsh, lh östrojen, progesteron erkeklerde ise testosteron birlikte değerlendirilir.
Bazı ilaçların kullanılması Fsh hormonu düşüklüğü yapabilirken, bazıları ise Fsh yüksekliği nedeni olabilir. Örneğin doğum kontrol hapı kullanmak ya da hormonal tedavi almak Fsh seviyesini düşürebilir. Diğer taraftan kalp yetmezliğinde kullanılan dijital grubu ilaçlar ve parkinson ilacı olan levodopa, FSH seviyesini yükseltebilir. Peki Fsh değeri stresten yükselir mi? Yapılan araştırmalara göre günlük stres düzeyinin yüksek olduğu kadınlarda FSH düzeyinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Yine stres nedeniyle estradiol, progesteron ve LH hormon seviyelerinde düşüş olmakta.
Peki Fsh yüksekliği nedir? Yüksek FSH, kadın infertilitesinin yaygın ve bazen gözden kaçan bir nedeni olan azalmış yumurtalık rezervinin bir göstergesidir. Bu sorunu yaşayan bireyler Fsh hormonu nasıl düşürülür sorusunu sıklıkla sormakta. FSH seviyeleri, östrojen hormonu ve doğum kontrol hapı gibi ilaçlarla teknik olarak düşürülebilir, ancak FSH seviyesinin bu şekilde düşürülmesi ne yazık ki mevcut yumurtalık rezervini veya hamile kalma şansını değiştirmez. Bununla birlikte fsh yüksekliği yaşam tarzı değişiklikleri ile doğal yoldan düşürülebilir. Akdeniz tipi beslenme, fazla kiloları verme, düzenli egzersiz, stresten uzak durma gibi uygulamalar fsh düzeyini düşürebilir.
Fsh kaç olursa hamile kalınır?
3. gün FSH düzeyleri ve IVF (Tüp bebek tedavisi) sonuçları üzerine yapılan bir araştırma, 3. gün FSH düzeyleri 15 mIU/ml'den düşük olan kadınların, FSH düzeyleri 15 mIU/ml ile 24,9 mIU/ml arasında olan kadınlara kıyasla IVF girişimi başına gebelik başarısı şansının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Özetle 15 ve üzeri FSH seviyelerinin yüksek kabul edildiğini ve 9,5'in altındaki herhangi bir değerin doğurganlık ve hamilelik için en uygun FSH aralığı olduğunu söylemek mümkün.
Kaynakça:
https://medlineplus.gov/lab-tests/follicle-stimulating-hormone-fsh-levels-test/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/317746
https://www.webmd.com/women/fsh-test
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4315337/
https://www.healthline.com/health/fsh#preparation
