Kurtarıcı (Mesih) Kompleksi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Geçer?
Kurtarıcı kompleksi ya da beyaz şövalye sendromu kişide diğer insanların sorunlarını çözme, onları kurtarma ihtiyacı ile karakterize psikolojik bir durumdur. Kahramanlık kompleksi, mesih kompleksi gibi başka isimlerle de anılan rahatsızlığa sahip kişiler sadece birine yardım ederken kendini iyi hisseder. Dünyaya geliş amacının başkalarına yardım etmek olduğuna inanır ve başkalarının sorunlarını düzeltmeye çalışırken aşırı derecede enerji harcarlar.
Kurtarıcı Kompleksi Nedir?
Kurtarıcı veya mesih kompleksi, kişide insanların sorunlarını çözerek onları kurtarma ihtiyacı ile kendini gösteren bir psikolojik durum olarak tanımlanabilir. Genel olarak, insanlar yardımseverliği olumlu bir özellik olarak görür, bu sebeple de başkalarını kurtarmaya çalışmakta yanlış bir şey olduğunu düşünmez. Bu noktada yardım etmekle kurtarmak arasındaki farkı anlamak önemlidir. Kurtarıcı kompleksi olan kişi dışarıdan birinin tek başına her şeyi daha iyi hale getirebileceğine inanır ve o kişi kendisidir. Başka bir deyişle kişideki kurtarıcı eğilimler bazen her şeye gücü yetme fantezilerini içerir. Kurtarıcı kompleksi olanlar, sürekli olarak başkalarına yardım etmeye çalışma ihtiyacı hissetmesi nedeniyle genellikle sorunlarından kurtarabileceklerine inandığı insanları parter ya da eş olarak tercih etme eğilimindedir. Mesih kompleksi terimi, klinik bir terim veya teşhis edilebilir bir bozukluk olmadığı için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM) ele alınmamıştır.
Kurtarıcı Kompleksi Neden Olur?
Kurtarıcı kompleksine sahip kişiler, başkalarına yardım etme, onları sorunlarından kurtarma konusunda abartılı bir ihtiyaç içindedirler. Bu kişiler aynı zamanda kendilerini istismarcı, bağımlı veya akıl hastası insanlar tarafından kullanılan kurban olarak görürler. Bu düşünce şekli zaman içinde kuvvetlenerek onların aşırı aktif bir kurtarıcı kompleksine sahip olmalarına neden olur. Hayatı sıkıntılar içinde geçmiş kişilerde de başkalarının sıkıntılarına duyulan empati hissi zamanla aşırı hale gelerek mesih kompleksine dönüşebilir.
Kurtarıcı Kompleksi Belirtileri Nelerdir?
Kurtarıcı eğilimlere işaret eden bazı semptomlar aşağıda detaylandırılmıştır:
-Savunmasızlık ve zayıflığın cazip gelmesi: Arkadaşlık ya da romantik lişkilerde partneri sıkıntıdan kurtarmak en önemli hedeftir. Mesih sendromlu kişiler hayatta büyük sıkıntılar yaşamış, destek gereksinimi olan insanlara özellikle ilgi duyar. Savunmasız, zayıf insanlar onlara cazip gelir. Yardım etme davranışı, acıyı deneyimlemiş ve hayatı sıkıntılar içinde geçmiş kişilerde sıktır. Kişi acı çeken kişilere karşı derin bir empati hissetmekte ve bu nedenle de onları sorun ve acılardan kurtarmak istemektedir.
-İnsanları değiştirmeye çalışmak: Birçok kurtarıcı kompleksli kişi başkalarını değiştirebilecek bir iç güce sahip olduğuna inanır. Yardım etmeye çalıştığı kişiler için en iyisinin ne olduğunu bildiğine dair gerçek dışı inanışlara sahip olabilir. Örneğin, insanların yaşamlarındaki sorunları şunları yaparsa iyileştirebileceklerine inanabilir:
-Yeni bir hobi edinmek
-İşini değiştirmek
-Belirli bir davranışı değiştirmek
Bu sepeble de arkadaşı ya da partnerini değişmeye zorlayabilir. Birinin değişmesi için, bunu kendisinin istemesi gerekir. Bu nedenle onları değiştirme çabaları sonunda partnerin kendisine kızmasına ve uzaklaşmasına neden olabilir. Çünkü öncelikle onları değiştirmeye odaklanmak muhtemelen onları tanımaya çalışmadığınız veya oldukları gibi kabul etmediğiniz anlamına gelir.
-Her zaman bir çözüm bulma gereksinimi: Her sorunun, özellikle hastalık, travma veya keder gibi büyük sorunların hemen bir çözümü yoktur. Ancak kurtarıcı kompleksi olanlar genellikle her şeyi düzeltmeleri gerektiğine inanırlar. Bı sebeple de sorunu çözmeyi, sorunla mücadele eden kişiden daha fazla önemserler. Elbette, tavsiye vermek her zaman kötü bir şey değildir. Ancak bazen çözüm üretmek yerine insanları sadece dinlemek onların kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir.
-Aşırı kişisel fedakarlıklar yapmak: Kurtarıcı kompleksi, bazen ahlaki mazoşizm duygusu yani ahlaki amaçlar için kendi kendini sabote etmeyi de içerebilir. Gerçekte yardım istemeyen insanlarla ilgilenmek için kişisel ihtiyaçlarını feda edebilir ve kendisini aşırı zorlayabilir. Bu fedakarlıklar duygusal çaba, zaman ve para harcamayı içerebilir.
-Yardım edebilecek tek kişinin kendisini olduğunu düşünmek: Kurtarıcı olduğuna inananlar genellikle manevî bir güç tarafından başkalarını kurtarmaya yönlendirildiklerini hissederler. Ayrıca bunu başka kimsenin yapamayacağına inanırlar. Bu, her şeye gücü yetme fantezilerinin bir başka şeklidir. Belki de gerçekten o kadar güçlü olduğunu düşünmüyor olabilir. Ancak birini kurtarma veya hayatını iyileştirme yeteneğine sahip olduğuna inanmak da benzer bir kapıya çıkar. Bu inanç şekli aynı zamanda bir üstünlük duygusu anlamına da gelebilir. Bilinçli olmasa bile partnerine karşı sergilediği davranış şekli bu üstünlük kompleksi nedeniyle büyüklenmeci özellikte olabilir. Örneğin, onları himaye etmek veya düzeltmeye çalışmak gibi ebeveyn benzeri bir rol üstlenebilir.
- Bilinçaltı nedenlerle yardım etmek: Kişi kurtarıcı eğilimlerle sadece zamanı ve kaynakları olduğunda yardım etmez. Kendisi zor durumda olsa bile önce başkalarının ihtiyaçlarını gidremeye çalışır. Kendi ihtiyaçlarının başkalarınınkinden daha az önemli olduğuna da inanabilir. Bazı insanlar farkında olmadan çözülmemiş geçmiş travmaları nedeniyle ya da sorunlarıyla başa çıkamadıklarında başkalarının sorunlarına yönelebilirler.
Kurtarıcı Kompleksinin Kişiye Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Birini sorunlarından kurtarmaya ya da değiştirmeye çalışmak çoğu zaman istenen sonucu vermez. Çünkü birisi sizin çabalarınız sonucunda değişse bile, bu değişim, gerçekten kendileri değişmek istemedikçe, uzun sürmeyecektir. Kurtarıcı eğilimlerin, eğer engellenmezse, kompleksi olan kişinin kendisi üzerinde bir takım olumsuz etkileri olabilir. Bu etkilerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
1. Tükenmişlik: Tüm zamanını ve enerjisini başkalarına yardım etmek için kullanmak, kişinin kendisi için çok az enerji kalması anlamına gelir. Kurtarıcı kompleksli kişiler hasta aile üyelerine bakan insanlarda görülenlerle benzer belirtiler görebilir. Çeşitli şekillerde kendilerini yorgun, bitkin, tükenmiş hissedebilirler.
2. İlişkilerde bozulma: Partner, erkek kardeş, arkadaş veya herhangi birini büyük potansiyele sahip zorlu bir onarım projesi olarak düşünmek, ilişkinin temelinin baştan zayıf olduğunun göstergesidir. Sevdiklerinize onarılması gereken nesneler gibi davranmak, onları hüsrana uğratabilir ve küsmelerine sebep olabilir. İnsanlar onları oldukları gibi sevmiyormuşsunuz gibi hissetmekten hoşlanmaz. Ayrıca, ilişkide bu tür sorun çözmeye dayalı davranışlar, ileride karşılıklı bağımlılık gibi başka sorunlara da yol açabilir.
3. Başarısızlık hissi: Kurtarıcı bir zihniyetle, başkalarının tüm sorunlarını çözebileceğine inanmak gerçeklikten uzaktır. Böyle bir şeye kimsenin gücünün yetmeyeceği açıktır. Sonuç olarak kişi başarısızlık üstüne başarısızlıkla karşı karşıya kalır. Bu başarısızlıklar da kronik özeleştiri, yetersizlik, suçluluk ve hayal kırıklığı duygularına yol açar.
4. Olumsuz duygusal belirtiler: Başarısızlık duygusu, depresyon, hayal kırıklığı, yardım kabul etmeyen insanlara karşı kırgınlık, öfke gibi pek çok hoş olmayan duygusal deneyime yol açabilir.
Kurtarıcı Kompleksi Nasıl Geçer?
Kurtarıcı kompleksinin üstesinden gelmenin ilk adımı durumun farkında olmaktır. Bunu kabullendikten sonra ise bazı noktalara dikkat ederek zaman içinde yavaş yavaş sorunlardan kurtulmak mümkün. Durumu kabullendikten sonra şunlara dikkat etmek faydalı sonuçlar verebilir:
-İnsanlar sorunlarını anlatırken tepki vermeden sadece dinlemek: Aktif dinleme becerileri üzerinde çalışarak, yardım etme dürtüsüne karşı koymak mümkündür. İnsanları çözüm ve tavsiyelerle kesme dürtüsünden kaçınmak, bunun yerine empatik bir şekilde dinlemek karşı tarafın kendisini iyi hissetmesine yardımcı olacaktır.
-Sadece kendisini kontrol edebildiğini unutmamak: Herkes bazen çeşitli sıkıntılarla karşı karşıya kalır. Bu hayatın bir parçası. Birisine ne kadar yakın olursanız olun, seçimlerinden sorumlu olmadığınızı ve onu kontrol edemeyeceğinizi unutmamalısınız.
-Kendi sorunlarını fark etmek: Fark etseler de etmeseler de, bazı insanlar kendi travmalarını veya duygusal acılarını nasıl ele alacaklarını bilmedikleri için başkalarına yardım etmeye çalışabilirler. Kendinize sıkıntı veren şeyleri belirlemek için zaman ayırarak ve bunların zararlı kalıpları nasıl besleyebileceklerini düşünerek kurtarıcı kompleksinin üstesinden gelebilirsiniz. Kendiniz için yapmak istediğiniz değişiklikleri yaşamak adına başkalarını kullanmak yerine, kendi yaşamınızda nasıl değişiklik yapabileceğinizi düşünmek daha akıllıca bir adım olacaktır.
-Daha düşük düzeyde yardım teklif etmek
-Başkalarından ziyade öncelikle kendi ihtiyaçlarına odaklanmaya çalışmak
-Psikolog desteği almak: Davranışınızı neyin yönlendirdiğini daha iyi anlamak söz konusu olduğunda, bir terapistle çalışmak asla kötü bir fikir değildir.
Kaynakça:
https://www.healthline.com/health/savior-complex
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-high-functioning-alcoholic/201702/the-savior-complex
http://ota.uat.courts.ca.gov/votelopub86646.html#
https://sites.temple.edu/spring21creativewritingblog/2021/04/29/the-meaning-behind-savior-complex-by-phoebe-bridgers/
