Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir? Neden Olur? Belirtileri Nelerdir?
Narsisistik kişilik bozukluğu, kişinin kendi değerine dair şişirilmiş bir duyguya sahip olduğu zihinsel bir bozukluktur. Aşırı dikkat ve hayranlığa derin ihtiyaç, sorunlu ilişkiler ve empati yoksunluğu ile karakterize edilir. Ancak bu aşırı güven maskesinin arkasında, en küçük bir eleştiriye karşı tahammülü olmayan kırılgan bir özgüven yatar. Bu kişiler sıklıkla, hak ettiklerine inandıkları ilgi, övgü veya özel muameleyi göremediklerinde ruhsal çöküntü yaşarlar. Narsistik kişilik bozukluğu (NKB) olan kişiler çevresindekiler tarafından genellikle kibirli, bencil, eleştiriye tahammülsüz ve talepkar olarak tanımlanır. NKB tedavisi, psikoterapi yani konuşarak sorunu çözme yöntemi etrafında şekillenir. Ancak vakaların %99'u rahatsızlığını kabullenmez ve dolayısıyla psikiyatriste başvurmaz.
Takdir edilmek güzel bir duygu. Doğal olarak bizi iyi ve önemli hissettiriyor. Ve evet, bazen kendimizle de gurur duyuyor ve övünüyoruz. Ancak, eğer insanlar sizi kendini beğenmiş, yönlendirici ve talepkar olarak tanımlamaya başlarsa, daha ciddi bir durumdan muzdarip olabilirsiniz. Narsistik kişilik bozukluğu, toplumda bireylerin yaklaşık %1’ini etkileyen bir ruhsal bozukluktur ve erkeklerde kadınlardan daha yaygındır. Kendini aşırı beğenme, başkaları için empati eksikliği ve başkaları tarafından beğenilmeye duyulan aşırı ihtiyaç ile karakterizedir. Narsistik kişilik bozukluğu ile yüksek özgüven ve özsaygı karıştırılmamalıdır. Yüksek benlik saygısı olan kişiler alçakgönüllü bireylerdir. Oysa narsistik kişilik bozukluğunda kibir, bencillik, övünme ve başkalarının duygu ve ihtiyaçlarını göz ardı etme vardır. Bu kişiler ilişkilerinde sıklıkla başarısızdırlar ve bu başarısızlıkları için hep karşı tarafı suçlarlar. Bir nevi kendilerini sütten çıkmış ak kaşık gibi görürler. Narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, davranışlarının kendilerine ve başkalarına zarar verdiğini fark edemez. İnsanlar, bu kişilerin etrafında olmaktan hoşlanmaz. Bu kişiler kendilerini işte, evde ve sosyal yaşamında tatminsiz hissederler.
Narsistik kişilik bozukluğu (Narsizm) nedir?
Narsistik kişilik bozukluğu ya da kısaca narsizm, kişinin kendisini aşırı üstün, önemli görmesi, kendine hayranlık duyması ve empati yeteneğinde eksiklik olması ile karakterize bir psikiyatrik bozukluktur. Ancak bu aşırı kendini beğenme ve güven maskesinin arkasında en ufak bir eleştiriye karşı tahammülsüz, düşük bir benlik saygısı yatar. Aslında bu kişiler kendi içlerinde aşağılık kompleksi yaşarlar; fakat dışarıya karşı kendini yücelten davranışlar sergilerler. Tedaviye son derece dirençli olan bu şiddetli ruh hastalığına sahip bireyler diğer insanlara zarar vermeyi ve kaos çıkarmayı severler.
Narsistik kişilik bozukluğu nedenleri nelerdir?
Hastalığın tanımlanmış tek bir nedeni yoktur. Yapılan araştırmalar, bozukluğun genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığını göstermekte. Narsistik kişilik bozukluğu olan bireylerde beynin empati, duygusal düzenleme, şefkat ve bilişsel işlevlerle ilişkili olduğu saptanan sol ön insula adı verilen kısmında daha az hacimde gri madde olduğu bulunmuştur.
Aile dinamikleri ve ebeveynlik biçimleri, çocuğun duygusal ve psikolojik iyiliği (ya da eksikliği) için önemlidir ve özellikle yetişkinlik döneminde narsisistik kişilik bozukluğunun başlangıcında belirleyici olan ikinci faktördür. Araştırma bulgularına dayanarak, ruh sağlığı uzmanları Narsistik kişilik bozukluğunun gelişiminde ağır bir şekilde etkili olan üç tip işlevsiz ve etkisiz ebeveynlik tanımlamıştır:
1)Otoriter ebeveynlik:
Otoriter bir tarz benimseyen ebeveynler aşırı derecede kontrolcüdürler. Çocuklarından çok fazla şey beklerler; fakat başarılarını övmede isteksizdirler. Onların tarzı, sıcaklık ve şefkatten yoksundur. Nadiren çocuklarına güven gösterirler. Hata yapıp öğrenmeleri için onlara fırsat vermezler.
Otoriter ebeveynler çocuklarının özgüvenini ya da başkalarına karşı empati hissetme yeteneklerini inşa etmek için çok az şey yaparlar. Aşırı talepler, oldukça güvensiz çocuklar yetiştirir ve bu çocuklar olgunlaştıkça baş etme mekanizması olarak narsistik kişilik özellikleri geliştirebilirler.
2)İzin verici ve aşırı hoşgörülü ebeveynlik: Ebeveynler çocuklarına karşı ilgili ve sıcak davranır. Ancak kural ve sınır koymadıkları için çocukta olumsuz kişilik özellikleri gelişimine zemin hazırlamış olurlar. Büyük ebeveynler tarafından yetiştirilen çocuklar genellikle bu şekilde aşırı hoşgörü görmekte ve kişilik bozukluğuna yatkın olmakta.
3)Hastalıklı veya istismar edici ebeveynlik:
Çocuklukta fiziksel, duygusal ve cinsel istismara maruz kalmak, narsisistik kişilik bozukluğu olanlar da dahil olmak üzere, ruh sağlığı bozuklukları tanısı konmuş birçok kişi için ortak bir faktördür. Kişilik Bozuklukları Dergisi tarafından bildirilen bir 2007 çalışmasında, çocuklukta aşırı suistimal ve kötü muamele gören kişilerin, NKB teşhisi konusunun genel halkın üyelerine göre 2,93 kat daha önde olduğunu göstermekte. Kötüye kullanım içermeyen öyküler bildirenlere kıyasla, çocukken fiziksel, duygusal veya cinsel olarak istismar edilen insanlar, üç buçuk kat fazla narsistik semptom bildirdiler. Kötüye kullanımın olmadığı çocukluk dönemini içeren çalışmaya göre katılımcılarının hiçbiri ikiden fazla semptom bildirmemiştir. Ancak çocukken istismar edilenlerin yaklaşık yüzde 20’si narsisizmin dört ya da daha fazla belirtisini rapor etmiştir. Bu belirtiler onları tam donanımlı narsistik kişilik bozukluğu için eşiğe getirmiştir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Özellikleri
Bu kişilerin geçmiş yaşantılarına bakıldığında 0-6 yaşları arasında aile ve özellikle de anneyle olan ilişkilerinde kopukluk göze çarpar. Bu ailelerde baba ya çok siliktir ya da aşırı otoriter davranır. Baba da anne gibi çocukla duygusal bağ kurmaz. Bu çocuklar duygusal ve fiziksel olarak istismara maruz kalmış olabilir. Ya da tam tersi şekilde aşırı serbest bırakılmış da olabilir.
Bu bozukluğa sahip bireylerin;
-Çocukluklarında soğuk ve sevgi vermeyen bir anne tarafından duygusal olarak aç bırakıldıkları
-Çocukluk yıllarında anne ve babasından yeterli sevgi alamadıkları
-Anne babanın isteği doğrultusunda davranmadıklarında cezalandırıldıkları
-Başarısız olduklarında kendilerine ilgi ve sevgi gösterilmediği görülmüştür.
Bu çocuklar bu nedenle yetişkin olduklarında sürekli başarılı olma çabası içersine girerler. Hayatları boyunca, kendisini değerli hissetmek adına başkalarının takdirini almak için çabalar dururlar. Takdir peşinde koştukları için de hayatları hep bir koşuşturma içinde boşu boşuna geçip gider. Sevgi alamayan çocuk, buna dayanamadığından çok farklı kimlikler geliştirir. Değersizlik hissini örtmek için de maske şeklinde narsistik özellikler geliştirir. Anneye kendisini fark ettiremediği için anne imgesinden mahrum kalmıştır ve bu sebeple duygusal gelişimi yüzeyel ve siliktir.
Bu bireylerin, kaybettiği ilk çocuğuna yas tutan annenin 2. çocuğu oldukları sıklıkla gözlemlenmiştir. Bu sebeple bu çocuklar anne tarafından yüceltilirler. Fakat anne çocuğunu yüceleştirdiği halde sorunlarından sıyrılıp (üzüntü, yas, yoğunluk vb.) kendini çocuğuna verememektedir. Ailenin kalabalık olması, çok sayıda çocuğa annelik yapma nedeniyle anne çocuğa sevgi verememiştir. Çocuk, annenin yanı sıra anneanne, babaanne gibi birden fazla kişi tarafından büyütülme sonucu tek bir anneye bağlanamamıştır. Çocuk kendine bakım veren birden fazla kişiden sevgi aldığından birisinden onay alamadığında kendini önemli hissettiren diğerine sığınır. Bu da kişiliğinde yarılmaya neden olur.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip çocuklarda rahatsızlığım temeli genellikle hayatlarının ilk 2 yılında atılır. Fakat esas olarak belirtiler ergenlik ve sonrasında kendini göstermeye başlar. Aşağılık kompleksi duyan bu kişilerde bozukluk, üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yoksunluğu şeklinde dışa yansıtılır. Kendisini üstün, eşi bulunmaz ve her konuda haklı gören bu kişiler başkalarından da kendisine böyle davranılmasını bekler.
Narsistik kişilik bozukluğu belirtileri nelerdir?
Narsistik kişilik bozukluğunun belirtileri ve bu semptomların şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterir. Sohbetleri hep kendi etrafında döndürme, başkalarını küçümseme, hep kendini haklı görme, herşeyin doğrusunu kendilerinin bildiğini iddia etme bozukluğun en önemli klasik belirtilerini oluşturur.
Narsisizm için dikkate alınması gereken uyarı işaretleri şunlardır:
-Bencildir, sürekli ilgi odağı olmak ister. Sohbetlerin hep kendi etrafında dönmesini ister. Konuşma sırasında sürekli kendisinden söz eder.
-Kardeşlerine, arkadaşlarına, hatta yetişkinlere ve kendi ebeveynlerine karşı alay etme, küçük düşürme, aşağılama gibi zorba davranışlar
-Başkalarını görünümlerine, sosyal statülerine, kültürel geçmişine, etnik kökenine, engel durumuna vb. dayanarak etiketler, aşağılar. Örneğin engelli bireylerin dünyada yeri olmadığı, yaşamayı hak etmediğini söyleyebilir.
-Başarısızlıkları ve kötü sonuçlar için tekrar tekrar başkalarını suçlama
-Yalanı alışkanlık haline getirir, kendine yarar sağlamak için ısrarlı bir şekilde yalan söyleme, yalan söylemediğine inandırmak için yalan söyleme, yalanlarını örtmek için bir başkasına iftira etmek, yalanlarına işaret eden kişilere yalan söyleyerek saldırma
-Başkalarının ne hissettiğini tahmin edemez, empati kuramaz.
-Duyguları yüzeyseldir. Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanımada yetersizlik veya isteksizlik vardır.
-Başkalarına zarar vererek de olsa hep kazanma isteği
-Başkalarının başarılarını, durumlarını kıskanır.
-Başkalarının başına gelen kötü şeylerden güç alır, mutluluk duyar. Bunların kendisine yaptıkları şeyler yüzünden başlarına geldiğini, hak ettiklerini düşünür.
-Her zaman kazanmak ister ve başarısız olduğunu kabullenmez, başkalarını suçlar
-Kibir derecesinde yüksek ego ve kendini beğenme durumu vardır. Diğer taraftan arka planda güvensizlik, utanç, savunmasızlık ve aşağılama gibi gizli hislere sahiptirler. Sağlıklı bir özgüvene sahip insanlar genellikle alçakgönüllü olurken, bu kişilerde kibir vardır. Buna karşın kaygılıdır ve aslında altta gizlediği kırılgan bir özgüvene sahiptir.
-Diğer aile fertlerinin hayatlarına karşı ilgisizlik
-Küçük eleştirilere dahi tahammül edemez, küser, saldırganlaşır. Hep kendisini haklı görür.
-Özel muamele görmedikleri zaman sabırsız veya öfkeli hale gelirler.
-Stresle başa çıkmada ve değişime uyum sağlamada büyük sorunları yaşar.
-Diğer insanları çıkarları için kullanma
-Sınırsız başarı hayalleri ile meşguldür.
-Başarı ve yeteneklerini olduğundan fazla görme, örneğin ilkokulu dahi zor bitirmişken aşırı zeki olduğunu iddia etme, meslek sahibi olamadığı için sürekli başkalarını suçlama
-Hiçbir zaman suçu kendisinde aramaz.
-Gerçekçi olmayan hedeflerle hayatını boşa geçirir. Başarı, güç, güzellik veya mükemmel eş gibi hayalleri vardır.
-Çok az sayıda arkaşı vardır. Arkadaşlarını eleştirel gözle baktığı içşn kısa sürede bırakır. Ayrıca partnerinin de arkadaşları ile görüşmesini istemez, çünkü onların kusurları gözüne batar. Partnerinin sürekli kendisiyle ilgilenmesini ve iltifatlarda bulunmasını bekler.
Böyle belirtiler gösteren gençler ile anne-babalar, henüz erken döneminde iken narsisistik kişilik bozukluğunun ilerlemesini yavaşlatacak veya durduracak tedavi hizmetleri sunabilecek eğitimli bir ruh sağlığı profesyonelinin yardımını almalıdır.
Çoğu zaman, diğer bireyler başlangıçta narsisistik kişilik bozukluğu olan insanlara kapılır. Kendinizi NKB'ye sahip bireyin sahip olduğu güven, atılganlık ve heyecandan etkilenmiş olarak bulabilirsiniz. Ancak, kişiyi derinlemesine tanıdığınız zaman başlangıçta sizi kendisine çeken aynı özelliklerin yüzeyelliğini fark edersiniz. Bu durumda eğer görüşmeye mecbur değilse kişi kısa bir süre sonra bu kişiden uzaklaşır.
Kaynakça:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcissistic-personality-disorder/symptoms-causes/syc-20366662#:~:text=Narcissistic%20personality%20disorder%20%E2%80%94%20one%20of,lack%20of%20empathy%20for%20others.
https://www.healthline.com/health/narcissistic-personality-disorder
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9742-narcissistic-personality-disorder
https://www.psycom.net/personality-disorders/narcissistic/
-
Narsisitik yapıdaki kişiler konusunda farkındalık sağlayıcı bu yazıyı herkese tavsiye ediyorum
