Yabancı Aksan Sendromu Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Yabancı aksan sendromu, kişinin birden bire farklı bir aksanla konuşmaya başlamasıyla karakterize ilginç bir rahatsızlıktır. Bilinen ilk vakanın 1907 yılında teşhis edilmesinden bu yana dünya çapında sadece 60 kişide saptanmış son derece nadir bir hastalıktır. Sıklıkla kafa travması, inme veya farklı türde bir beyin hasarından sonra ortaya çıkar. Bununla birlikte, psikojenik yabancı aksan sendromu adı verilen varyantta kişi fizyolojik değil psikolojik nedenlerle yabancı bir aksanla konuşmaya başlar. Alışılmış konuşma fonetiğinde kalıcı bir değişiklik, hastalığın ana özelliğidir. Yabancı aksan sendromu, bir kişinin başka bir ülkede uzun bir zaman yaşamasından sonra aksan geliştirmesinden farklı bir durumdur. Bu sendroma sahip kişilerin numara yaptığı kanısına varmak yanlıştır. Aksine kişinin merkezi sinir sisteminde veya zihinsel sağlığındaki değişiklikler bu farklı konuşma biçimine yol açar.
Yabancı aksan sendromu nedir?
Yabancı aksan sendromu, bir kişinin ana dilini aniden yabancı biri gibi aksanla konuştuğu bir konuşma bozukluğudur. Bu sendrom, dünya çapında yeterince araştırılmamış nadir bir dil bozukluğudur. Çoğunlukla inme veya travmatik bir beyin hasarının bir sonucudur. Multipl skleroz, konversiyon bozukluğu gibi farklı nedenlerle de ortaya çıkabilir. Bazı olgularda kesin bir neden saptamak güç olabilir. Yabancı aksan sendromuna sahip bir kişi, farklı bir ülke ya da bölgede yaşayan birinin aksanına benzer şekilde konuşabilir. Kişi kendi ana dilini yabancı biri gibi konuşmaya başlayabilir. Konuşma, kişinin başkaları tarafından yabancı gibi algılayacak şekilde zamanlama, tonlama ve dil yerleşimi açısından değişebilir, fakat son derece anlaşılır kalır.
Yabancı aksan sendromu neden olur?
Sıklıkla beynin Broca adı verilen konuşma bölgesini etkileyen ve zarar veren durumların bir sonucu olarak karşımıza çıkar. Beynin sol tarafında bulunan bu alan tipik olarak konuşma ile ilişkilidir. Konuşma bölgesini etkileyerek yabancı aksan sendromuna yol açabilen bazı durumlardır şunlardır:
-İnme: Beyne giden kan akışı kesildiğinde gelişir.
-Kafa travması: Kafa ya da yüze alınan özellikle künt darbelerden kaynaklanan travmatik beyin yaralanmaları
-Beyin lezyonları veya anevrizmalar: Beyinde oluşan lezyonlar ya da kan damarı duvarında zayıflama sonucu anevrizma oluşumları ve damarda yırtılma beyin kanaması ile sonuçlanabilir.
-Beyin ameliyatı
-Beyin tümörü
-Migren ve şiddeti baş ağrısı
-Epilepsi nöbetleri
-Demans
-Multipl skleroz (MS): Merkezi sinir sistemini etkileyerek uzun vadede ciddi hasarlar veren kronik bir hastalık
-Konversiyon bozukluğu: Bazı hastalarda konversiyon bozukluğu vardır. Konversiyon bozukluğu, bir kişi yoğun psikolojik acı yaşadığında fiziksel bazı semptomlar göstermesi durumudur. Ruhsal sıkıntıların bir sonucu olarak yabancı aksan sendromu görülebilir.
-Diğer bazı psikiyatrik problemler: Şizofreni, depresyon, ciddi ruhsal travma yabancı aksan sendromuna zemin hazırlayabilir.
Çeşitli faktörlere bağlı gelişen beyin yaralanmaları, konuşma bölgesinin dili işleme biçiminin yanı sıra konuşmayı kontrol etme biçimini de değiştirebilir.
Yabancı aksan sendromu belirtileri nelerdir?
Yabancı aksan sendromunun birincil semptomu, kişinin hiç yaşamadığı bir ülke veya hiç konuşmadığı bir dil ile ilişkili bir aksanla konuşmasıdır. Örneğin, Türkiye'den hiç ayrılmamış anadili Türkçe olan bir kişi, aniden Türkçe'yi İspanyol aksanıyla konuşmaya başlar. Yabancı aksan sendromu hastası çoğu kişi psikolojik veya nörolojik bir hastalığın belirtilerini de gösterir. Şizofreni, depresyon, yakın zamanda geçirilmiş bir beyin travması, MS, demans gibi beyne zarar veren diğer probleme bağlı belirtiler eş zamanlı olarak görülür.
Kişinin anadilinde konuştuğunda kullandığı doğal aksanı, dildeki, yaşla birlikte fark etmeden öğrendiği, ses kalıplarından oluşan sisteminden kaynaklanır. Bu yapı fonetik sistem olarak bilinir. Kişi hayatının erken dönemlerinde farklı aksan ve konuşma kalıplarına maruz kaldığında aksanı yavaş yavaş değişebilir. Fakat ergenlik yıllarından sonra çoğu bireyde fonetik sistem sabit kalır.
Bu nedenle anılan nedenlerle aksanı yavaş yavaş değişen veya yurtdışında yaşadıktan sonra yeni bir aksan geliştiren kişide yabancı aksan sendromu yoktur. Yabancı aksan sendromunu bu kadar şaşırtıcı yapan da budur. Çünkü hastalık kişinin fonetik sistenin tüm modelinin etkilendiğini gösteren belirtilerle gider.
Alışılmış konuşma melodisinde kalıcı bir değişiklik bu klinik tablonun özelliğidir. Bazı durumlarda, nörolojik bir bozukluğun ardından hastada geçici bir sessizlik döneminin ortaya çıktığı gözlemlenir. Yabancı aksan sendromun belirtileri bazı hastalarda bu kısa sessizlik döneminden hemen sonra ortaya çıkar. Diğer hastalar ise bu sessizlik fazı olmadan beyin hasarından hemen sonra yabancı dil aksanı sendromu geliştirir.
Yabancı aksan sendromu tanısı nasıl konur?
Yabancı aksan sendromu tanısı için bir nöroloji uzman hekimine başvurmak gerekir. Doktor hastadan hastalığın başlangıcı, gidişatı ve belirtileri ile ilgili detaylı bir öykü alır. Daha sonra nörolojik muayene yapar ve hastanın konuşurken kullandığı kasları gözlemler. Fizik muayene sonrası bazı testler görüntüleme yöntemleri ister. Yabancı aksan sendromu teşhisi için spesifik bir test ya da görüntüleme yöntemi mevcut değildir. Tanı in çeşitli testler kullanarak nedeni tespit edilmeye çalışılır. Bu testler şunları içerebilir:
-Kan testleri: Varsa enfeksiyon ya da bazı diğer hastalıkları tespit etmek için yapılır.
-MRG ya da BT: Beynin görüntülenmesi için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taraması yapılabilir. Bunların her ikisi de beynin ayrıntılı resimlerini oluşturabilir.
-Lomber ponksiyon: Beyin-omurilik sıvısındaki enfeksiyonları test etmek ve belirli merkezi sinir sistemi hastalıklarını kontrol etmek için lomber ponksiyon yapılabilir.
-Psikiyatrik değerlendirme: Konversiyon bozukluğu, depresyon ve şizofreni gibi hastalıkların teşhisi içim psikiyatrik taramalar yapılabilir.
Hastanın nöroloji uzmanının yanında psikiyatri uzmanı ve dil ve konuşma terapisti tarafından değerlendirilmesi de gerekebilir.
Yabancı aksan sendromu tedavisi nasıl yapılır?
Yabancı aksan sendromunun kendisi tehlikeli değildir. Bununla birlikte, beyindeki tümör, lezyon veya MS gibi ciddi bir tıbbi duruma karşı önemli bir uyarı işareti olabilir. Bu nedenle yabancı aksan sendromu tedavisi için öncelikle altta yatan nedenin tespiti önemlidir. Hastalığın nedenlerinden çoğunun kesin bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte çeşitli tedaviler semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Altta yatan nedene bağlı olarak aşağıdaki tedavilerden biri gerekli olabilir:
-İnme için: Tekrarlanmasını engellemek için pıhtılaşma önleyici ilaçlar başlanır. Bazı durumlarda pıhtıyı kan damarından cerrahi olarak çıkarmak gerekebilir.
-Beyin yaralanmaları için: Büyük yaralanmalar için epilepsi nöbeti önleyici ilaçlar kullanılır. Beyinde oluşan basıncı azaltmak için diüretikler grubu ilaçlar başlanabilir. Büyük hasar varsa onarmak için ameliyat gerekebilir.
-Anevrizmalar için: Anevrizmaya kan akışını durdurmak için kan damarlarının cerrahi olarak kesilmesi gerekebilir.
-MS için: MS semptomlarının ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik ilaç tedavileri
Altta yatan neden tedavi edildikten sonra hala belirtiler devam ediyorsa şunlar yapılabilir:
-Konuşma Terapisi: Bir dil konuşma terapistinin desteği ile sesleri normal aksanda telaffuz etmeyi hedefleyen bir tedavi planı yapılır. Bu amaçla vokal egzersizler yoluyla hastanın önceki aksanını yeniden kazanmaya yönelik çalışmalar yapılır.
-Psikolojik danışmanlık, terapi ya da destek grupları: Hastalıktan kaynaklanan sorunlarla başa çıkmaya yardımcı olacak destek sağlanır. Bu sorunlardan bazıları , çevredeki kişilerin yeni aksanın numara olduğunu düşünmesi ya da kişinin kimliğinin bir parçasını kaybettiği hislerine kapılması olabilir. Terapiler, olumsuz, yıkıcı düşünceler, duygular veya alışkanlıklarla mücadele etmek için olumlu ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeye yardımcı olabilir.
Kaynakça:
https://www.healthline.com/health/foreign-accent-syndrome
https://www.medicalnewstoday.com/articles/foreign-accent-syndrome
https://websites.utdallas.edu/research/FAS/
https://medlexi.de/Fremdsprachen-Akzent-Syndrom
