Merve Karakoc NORMAL

09.11.2020

EDEBİYAT

SORU

Alegori nedir ?

• 

  Prof Dr Sevinç Üçgül UZMAN

  4 Yıl Önce

  Alegorik, köken olarak alegoriye dayalı olup benzetmelerle konuşan farklı, gizli bir anlamın ifade edildiği söz sanatı terimidir. Yunanca allegorna - farklı ifade etme kelimesinden oluşan bu terim genel olarak sanatta bir fenomenin somutlaşmış hali ve görsel bir imgede spekülatif bir düşüncenin ifadesidir. Resim, heykel ve edebiyat alanlarında daha yaygın kullanılan alegorinin bilinen en yaygın örnekleri barışın simgesi olan güvercin, adaletin – ellerinde kılıç ve terazi olan gözleri bağlı kadın, aşkın – kalp ve benzerleridir. Goethe'nin tanımına göre, alegori, "bir fenomeni bir kavrama, bir kavramı bir imaja dönüştürür, böylece görüntü, ifade ettiği kavramın sınırları için tamamen yeterli kalır." Alegori görsel sanatlarda işlevi gereği genellikle ambleme yaklaşır. Anlamını açıklayan bir veya daha fazla özellik ile donatılmış bir figür örneğiyle en yaygın alegori türü kişileştirmedir. 19. ve 20. yüzyılların gerçekçi sanatında bulunan alegorilerin genellikle keskin bir sosyo-politik anlamı vardır. Örneğin, E. Delacroix'in “Özgürlük Barikatları”, “1830”, “Louvre” adlı tablosundaki alegorik Devrim veya Özgürlük figürü gibi. XX yüzyılda alegoriler, anıtsal heykel ve resimde olduğu kadar karikatür, poster ve politik çizgi filmlerde de yaygındır. Alegorinin yaygın olarak edebiyat eserlerinde kullanıldığı bilinmektedir. Mecaz, teşhis, istiare gibi söz sanatları alegorik anlatımın özünü oluşturuyor. Burada alegori, yaşantı, davranış ve her hangi bir soyut kavramın bir görselliğe büründürerek içerdiği düşünceyi sanatsal olarak sunma yoludur. Söz konusu nesne veya kavram doğrudan değil asimilasyon, ip ucu sistemi yardımı, mecazi yorumlama olasılığıyla aktarılır. Halk masallarından yazılı edebiyattaki fabllara, çeşitli türlerdeki eserlere kadar yaygın kullanılan alegoriler, kavramların somut bir sanatsal imgede açıklamasına katkıda bulunur. Türk masallarında tilkinin kurnazlığı, tavşanın korkaklığı, aslanın güçlü ve cesur, keçinin inat oluşu gibi benzetmeler birer alegoridir. Günümüz edebiyatında, özellikle mizah yazarlarının yaşamdaki olumsuzlukları tasvir ederken çok yaygın olarak alegori kullandıklarını görüyoruz. Bütün bu sanat dallarında yaygın olarak kullanılan alegoriye neden ihtiyaç vardır? İlk olarak alegori okurun gözleriyle hayal etmesi zor olan karmaşık, soyut kavramları basit ve görsel olarak tasvir etmesine olanak sunar. İkinci olarak, alegori, yazarın tasvir ettiği fenomenine yaklaşımını ifade etmesine yardımcı olur. Son olarak ise, sansürü atlamaya yardımcı olur. Tarih boyunca doğrudan yazmanın yasak olduğu şeylerin alegorik olarak ifade edildiği görülmektedir. Bu tekniğe, fabl yazarı Ezop’tan sonra "Ezop dili" denildi. Bütün bunların yanı sıra alegoriye sadece bir sanat eserinde değil günlük konuşmalarımızda da rastlamaktayız. Olumsuz özellikleri nitelendiren sayısız benzetmelerin süslediği günlük konuşmalarda bu alegoriler hem düşündürür hem de tebessüm ettirir.