FARMAKOGENOMİK- FARMAKOGENETİK NEDİR?
Farmakogenomik(PGx): Genomun tamamında ilaçların etkilediği multiple genler ve genomik varyasyonlar arasındaki ilişkiyi açıklayan çalışma alanıdır. Farmakogenomik=Farmakoloji+genomik(genler ve fonksiyonları).
Farmakogenetik(PGt): Bireyin genomik yapısının ilaçlara verdiği tepki sonucunda vücutta gelişen değişimler.
Farmakogenomik daha genel bir kavram olmasına karşın farmakogenetik ilaç yanıtının kişiye özgün olmasını açıklar.
Farmakogenetik; onkolojik, psikiyatrik, nörolojik ve kardiyovasküler hastalıklar gibi kalıtsal hastalıkların tedavisinde veya sonradan oluşabilen genetik değişikliklerin düzeltilmesinde kullanılıyor.
NEDEN FARMAKOGENETİK? İnsan Genom Projesi’nin tamamlanması ve moleküler tıbbın, özellikle genetiğin ve bilgisayar teknolojisinin hızlı bir şekilde gelişmesiyle birlikte modern tıpta ve eczacılık biliminde çok önemli ilerlemeler kaydedildi. Fakat buna rağmen günümüzde hekimler ilaç dozajını hala “Deneme-Yanılma” metoduyla tespit etmekte ve bu metot birçok hastada önemli Adverse İlaç Reaksiyonlarına (ADR) yol açmaktadır. Aynı zamanda yetersiz ve yanlış ilaç tedavisi ülke ekonomisi bakımından önemli masraflara yol açmakla birlikte milyonlarca kişi bu yetersiz ve yanlış ilaç tedavisi ve bunun sonucunda ortaya çıkan önemli ilaç reaksiyonları yüzünden hastaneye girmekte ve hatta yaşamlarını kaybetmektedir. Örneğin 1966 ile 1996 yılları arasında yayınlanan ve 39 tane araştırma raporlarını kapsayan bir meta-analiz çalışmasına göre; Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Avrupa’da, yanlış ve yetersiz ilaç tedavisi senede ülke ekonomisine yaklaşık 1 milyar dolara mal olmakta, senede 2 milyonun üstünde kişi yanlış ilaç tedavisi yüzünden hastaneye yatmakta ve 100 binin üstünde kişi ADR gibi önlenebilecek sebeplerden dolayı hayatını kaybetmektedir. İlaç tedavisinin istenen etkinliğe ulaşmada veya istenmeyen yanıtı engellemede enzim polimorfizimlerinin önemi bilindiği halde, bunun kliniğe yeterince yansıtılmamasının ADR’nin artışında rolü büyüktür. Ülkesine bağlı olarak ilaç reaksiyonlarına bağlı ölümler günümüzde sıralanan nedenler arasında 4. ile 5. sırada yer almaktadır. İlaca yanıtta değişiklik olduğunu gören Farmakologlar, bir ilacın etkinliğini, popülasyonun %50’sinde beklenen etkisini gösterdiği dozla ifade ederler. Çünkü belirlenen bilgilere göre bu dozun bireyler arasında sıklıkla değiştiği gözlemlenmektedir. Bu durumun nedeni her bireyin kendine has Farmakogenetik Profilinden kaynaklanmaktadır. İlacın metabolize edilmesi, vücutta emilimi, ilacın etki yeri reseptörleri, metabolitlerin atma yeteneğindeki farklılıkları incelemektedir.
Özetle bireyler arasındaki Farmakokinetik ve Farmakodinamik varyasyonların tümü genetik farklılıklar tanımlanır ve bu alanda incelemeler yapar.
