Beden Dismorfik Bozukluğu (Dismorfofobi) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğu, kişinin dış görünüşünde var olduğunu düşündüğü bir veya daha fazla kusuru takıntı haline getirdiği ciddi bir ruhsal bozukluktur. Dismorfofobi olarak da bilinen bu bozuklukta kişinin algıladığı kusur sıklıkla hayalidir veya oldukça küçüktür. Kurgulanan ya da başkaları tarafından fark edilmeyen durum, kişinin algısı bozulduğu için büyük bir sorun olarak görülür. Algıladığı kusur nedeniyle kişi utanabilir, kendisini endişeli hissedebilir ve birçok sosyal durumdan kaçınma yoluna gidebilir. Her insan güzel veya yakışıklı olmayı arzular. Fakat bazı kişilerde bu tutku aşırıdır ve güzellik hayattaki en önemli hedefi haline gelir. İşte bu noktada akla gelen beden dismorfik bozukluğu kadınlarda daha sık olmak üzere her iki cinsiyeti de etkiler. Ergenlik yıllarında veya erken yetişkinlikte başlama eğilimindedir. Bu psikiyatrik bozukluk kronik yani uzun dönemli bir rahatsızlıktır. Tedavi edilmeyen olgular yaşla birlikte kötüye gitme eğilimi gösterir. Bu kişilerdeki semptomlar, yaşlanmayla birlikte oluşan kırışıklıklar ve saçlarda beyazlama gibi fiziksel değişiklikler neticesinde daha da kötüleşir.
Beden Dismorfik Bozukluğu Nedir?
Beden dismorfik bozukluğu (BDB) ya da diğer adıyla dismorfofobi halk arasında ayna hastalığı olarak bilinir. Beden algısında bozulma sonucu oluşan ruhsal bir rahatsızlıktır. Ayna hastalığı, aslında bir tür takıntı bozukluğudur. Bu takıntı kişinin iş, okul ve sosyal yaşamını etkileyerek günlük hayatını çekilmez hale getirir. Dismorfofobi, yeme bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk ile bazı ortak özelliklere sahiptir. Kişinin vücut imajıyla ilgili endişesi açısından yeme bozukluklarına benzer. Bununla birlikte, yeme bozukluğu olan kişi kilo ve tüm vücudun şekli hakkında endişelenirken, BDB'si olan kişi spesifik bir vücut bölümüne odaklanır. Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan kişiler, kontrol edemedikleri tekrarlayan düşünceler, korkular veya takıntılara sahiptir. Bu düşüncelerin sonucu olan anksiyete, kişinin belirli ritüelleri veya rutinleri gerçekleştirmek için acil bir dürtü doğurur. BDB de, kişinin odaklandığı kusurla meşgul olması sonucu sürekli aynaya bakmak veya deri yolmak gibi ritüel davranışlara yol açar. işi sonunda kusurla o kadar takıntılı hale gelir ki günlük ve sosyal hayattan soyutlanır.
Beden Dismorfik Bozukluğu Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Dismorfofobi olan kişiler olumsuz beden algısı nedeniyle sürekli sıkıntı içindedir. Bu kişiler:
-Kendilerinin "çirkin" olduğunu düşünür.
-Her gün saatlerce hayali kusurlarını düşünür.
-İşe veya okula gitmekten kaçınırlar çünkü başkalarının onları görmesini istemez.
-Aile ve arkadaşlarıyla zaman geçirmekten kaçınır.
-Görünümlerini iyileştirmek için bir ya da daha fazla kez estetik ameliyat olur.
-Şiddetli duygusal stres içinde yaşar.
Birçok hasta endişesine bağlı olarak bazı ritüel davranışlar sergiler. Bunlardan bazıları sık sık aynaya bakma, deri yolma, aşırı ve sık makyaj yapma, sık sık kıyafet değiştirme, yakınlarına sürekli güzel olup olmadığını sorma, kendisini başkalarıyla kıyaslama şeklinde sıralanabilir. Bu ritüeller her gün 2-3 saat gibi kişinin oldukça uzun bir vaktini alır.
Kişinin takıntısı genellikle yüz bölgesi ile ilgili olsa da kol, bacak gibi başka vücut kısımlarını da takıntı haline getirilebilir. BDB'li kişilerin sıklıkla takıntı haline getirerek endişe duydukları vücut kusurları şunlardır:
-Cilt kusurları: Bunlar arasında kırışıklıklar, yara izleri, akne ve lekeler bulunur.
-Saç: Bu, saçlar, kaşlar veya diğer vücut kıllarıyla ilgili olabilir.
-Yüz özellikleri: Genellikle burun yapısıyla ilgilidir. Fakat göz, kaş, dudak gibi başka bir organın şekli ve boyutuyla da ilişkili olabilir.
-Vücut ağırlığı: Kişi kiloları konusunda takıntılı olabilir.
Diğer endişe alanları arasında penisin boyutu, memeler, uyluklar, kalçalar ve belirli vücut kokularının varlığı yer alır.
Beden Dismorfik Bozukluğu Neden Olur?
Beden dismorfik bozukluğunun kesin nedeni bilinmemekte. Bir teoriye göre belirli nörotransmiterler ile ilgili sorunlar olduğu öne sürülmekte. Nörotransmiter beyindeki sinir hücrelerinin birbirlerine mesaj göndermesinde görevli olan kimyasal maddelerdir. Diğer bir teoriye göre bozukluğun, vücut görünümü hakkındaki bilgileri işleyen belirli beyin bölgelerinin boyut veya işleyişi ile ilgili bir sorunun varlığına işaret eder. Ayna hastalığı sıklıkla majör depresyon, anksiyete, sosyal fobi, yeme bozuklukları gibi başka ruh sağlığı sorunları olan kişilerde ortaya çıkar. Bu da hastalığın teorilerde öne sürüldüğü gibi biyolojik bir temele dayandığı tezini destekler.
Beden Dismorfik Bozukluğu Risk Faktörleri Nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğu oluşumunu tetikleyebilecek bazı risk faktörler şunları içerir:
-Çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar veya duygusal çatışma
-Düşük öz saygı
-Kişinin dış görünüşünü eleştiren ebeveynler ve diğer bireyler
-Fiziksel görünümü değerli olmak için ölçüt olarak gören bir toplum ya da akran grubu içinde bulunma
Beden Dismorfik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğu olan kişiler, kendileri hakkında yanlış görüşlere sahiptir. Bu yanlış görüşleri, onların başkalarından kaçınmalarına veya sahip olduklarını düşündükleri kusurları düzeltmek için zararlı uygulamalar veya tekrarlayan estetik ameliyatlar yaptırmalarına yol açabilir.
-Bir kişinin BDB'ye sahip olabileceğine dair bazı uyarı işaretleri ve belirtiler şunları içerir:
-Sık sık aynaya bakmak, cildi yolmak, algılanan kusuru gizlemeye çalışmak gibi tekrarlayan ve zaman alıcı davranışlarda bulunmak
-Kusurun görünür veya çok belirgin olmadığına dair sürekli güvence istemek
-Algılanan kusuru tekrar tekrar incelemek veya dokunmak
-Algılanan kusura odaklanmayı bırakamama nedeniyle iş, okul ve aile hayatında sorunlar yaşamak
-İçine kapanmak, toplum içinde çıkmak istememek veya başkalarının yanındayken endişeli hissetmek
-Görünümlerini iyileştirmenin yollarını bulmak için plastik cerrah veya dermatolog gibi tıp uzmanlarına defalarca danışmak
Bazı hastalarda belirtiler çok şiddetlidir ve kişi sorundan kaçmak için alkol, uyuşturucu gibi maddelere yönelebilir. Hatta durum kişiyi intiharın eşiğine kadar getirebilir. Bu sebeple durum fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir uzmandan destek alınmalıdır.
Beden Dismorfik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?
Beden dismorfik bozukluğun teşhisi tipik olarak şunlara dayanır:
-Olumsuz öz benlik ile ilgili risk faktörlerini araştırma
-Kişinin kendisi ile ilgili düşünceleri, duyguları ve davranışlarına yönelik ayrıntılı bir psikolojik değerlendirme
-Kişinin tıbbi, ailevi, sosyal geçmişi inceleme
-Psikiyatrik tanılar için düzenlenmiş ve DSM-5 adı verilen el kitabındaki tanı kriterleri ile karşılaştırma
Beden Dismorfik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavinin hedefleri şunları içerir:
-kişinin yaşam kalitesini ve günlük hayatını iyileştirmek
-görünümüne bağlı kaygı, sıkıntı ve utanç duygusunu azaltmak
-kompulsif ve takıntılı davranışları ve düşünceleri ortadan kaldırmak
Tedavide sıklıkla psikoterapi ve ilaçlar kombine edilir. Hasta ayrıca grup ve aile terapileri ile desteklenebilir.
1)Psikoterapi
Psikoterapi beden dismorfik bozukluğu olan bir kişinin düşünce ve davranışlarını değiştirmeye odaklanan bir tür bireysel danışmanlıktır. Bu amaçla bilişsel davranışçı psikoterapi adı verilen tedavi yöntemi kullanılır. Beden dismorfik bozukluk için yapılan bilişsel davranışçı terapide şunlara odaklanılır:
Kişinin; olumsuz düşünce, duygusal tepki ve davranışların hastalığa bağlı sorunları artırdığını öğrenmesi
Vücut imajı ile ilgili olumsuz düşüncelerle başa çıkmayı ve daha esnek düşünme yollarını öğrenmek
Sürekli ayna bakmak, deri yolmak, kusurlu olmadığına dair güvence arayışı gibi rutinleri azaltmaya yardımcı olmak için alternatif yollar geliştirmek
Zihinsel sağlığını iyileştirmek için sosyal kaçınma gibi davranışları ortadan kaldırmak
2)İlaç tedavisi
Bir grup antidepresan ve antipsikotik ilaçların tedavinin seyrine olumlu katkıları bulunduğu düşünülmekte. Bununla birlikte FDA tarafından BDB için resmi olarak onaylanmış herhangi bir ilaç henüz mevcut değil.
3)Grup ve Aile Terapileri: Bilişsel davranışçı psikoterapi hastaya grup terapisi ile de verilebilir. Aile desteği, tedavinin başarısı için çok önemlidir. Aile üyelerinin vücut dismorfik bozukluğunu anlamaları ve semptomlarını tanımayı öğrenmeleri önemlidir.
Kaynakça:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/body-dysmorphic-disorder/symptoms-causes/syc-20353938#:~:text=Body%20dysmorphic%20disorder%20is%20a,may%20avoid%20many%20social%20situations.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9888-body-dysmorphic-disorder
https://www.webmd.com/mental-health/mental-health-body-dysmorphic-disorder
