Derleme Kanunu Nedir
Toplumların tarihsel devinim içinde yarattıkları bilgi birikiminin sonraki kuşaklara aktarılması kültürel gelişim için önemli bir yere sahiptir. Derleme, toplumların bahsi geçen tarihsel süreçte edindikleri tüm bilgi hazinesinin korunması ve yakın bir tarihe kadar çoğunluğu matbu eserlerden oluşan bilgi taşıyıcılarını saklanması ve muhafaza işlemlerinden oluşan bir süreci tanımlamaktadır. Bu süreç devlet yönetiminin kontrolünde yasal olarak işleyen bir süreçtir. Ülke bünyesinde yayımlanmış her türlü bilgi taşıyıcısından (kitap, afiş, kartpostal, film vb.) gibi eserlerden birer nüsha derleme kütüphanelerine gönderilmektedir.
Matbaanın icadıyla her geçen gün sayıları artan matbu eserlerin korunması tüm yayımlanan eserlerden haberdar olunması gibi işlemleri zorlaştırmaya başlamıştır. Derleme ülke yönetiminin kültürel mirasını oluşturan eserleri toplama ve koruma ihtiyacı derleme yasası düşüncesinin temellerini oluşturmuştur. Bahsi geçen kanun ilk önce Fransa’da tüm eserlerin satışa çıkmadan birer nüshasının yönetime bağlı kütüphaneye gönderilmesinin gerektiğini belirten yasa ile çıkmıştır.
Derleme yasasının üç temel amacı bulunmaktadır, bunlar;
Politik gaye: Devlet tarafından basım ve yayın işlemlerinin kontrolü ve denetimi
Hukuki gaye: Edebi mülkiyetin sağlanması, telif haklarının korunması
Kültürel gaye: Milli koleksiyonların çoğaltılması, edebi mirasın muhafazası, ileride insan hafızasından silinebilecek bütün eserlerin toplanması (Yaman, s. 129-134).
Politik bir amaç olarak derleme; ülke çıkarlarını zedeleyecek, ülkenin uluslararası ilişkilerinde kötü bir amaca hizmet edecek konumdaki yayınların denetim ve kontrolünün sağlanmasını ve gerekli görürse yayının toplanması veyahut yasaklanması gibi işlemleri barındırmaktadır.
Hukuki bir amaç olarak derleme; Yayınlanan eserlerin telif ve tescil işlemlerini barındırmaktadır.
Kültürel bir amaç olarak derleme; Ülkenin kültürel gelişiminin sağlanması, edinilmiş kültürel birikimin gelecek kuşaklara güvenle aktarılması ve bilgi birikimi sayesinde doğacak bilimsel faaliyetlere de katkı sağlamak gibi amaçları barındırmaktadır.
Ülkemizde derleme kanunu olarak belirtilen yönetmeliğin 2004’de ki adı Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu idi. Bilgi teknolojilerin hızlı gelişimiyle birlikte bilgi ve belge yönetimi disiplinindeki değişimler neticesinde 2012’de değişikliğe uğramasıyla kanunun günümüzdeki tam adı “Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu’dur”. Bu kanuna göre işlemleri yürüten birimler ve derleme kütüphaneleri arasındaki eşgüdüm Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün derleme şubeleri müdürlükleri tarafından sağlanır.
Derleme kanunu kapsamında derlenecek eserler;
Matbu tüm yayınlar,
Süreli yayınlar,
Afiş kartpostal,
Gravür gibi tüm grafik eserler,
Veri içeren her türlü film, mikrofilm vb. materyaller,
Veri içeren her türlü optik ve manyetik ortamda kayıt edilmiş eserler,
Pul ve kâğıt paralar,
Harita, plan ve krokiler, Yayımı ve dağıtımı yapılan eserler,
Elektronik yayınlar,
Türkiye’deki kütüphane, müze, arşiv ve belgelerden yararlanılmış eserler, ülke sınırları içinde faaliyet gösteren yayınların yurt dışında basımını ve çoğaltılmasını gerçekleşen eserler.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/08/20120818-9.htm
