Fonetik sistemimizdeki sesli harfler
Türkçe fonetik yapımızda 8 sesli harf bulunmaktadır. Bu sesler; İnce, Kalın, Düz ve Yuvarlak olmak üzere 4'erli guruplara ayrılır.
1) İnce Sesler; E, İ, Ö, Ü
2) Kalın Sesler; A, I, O , U
3) Düz Sesler; A, E, I, İ
4 ) Yuvarlak Sesler; O, Ö, U, Ü
Sesli harflerimizin 4 ana guruba ayrıldığı ve her gurubun 4 sesten oluştuğu dikkatinizi çekmiştir. Bu da Atatürk ve dil uzmanlarının bize 4*4'lük sesli harf düzeni bıraktığının bir kanıtıdır. Her dilin sesli harf sayısı farklıdır. 4*4'lük sesli harf düzeni ise sadece dilimize özgüdür. Bu da başlı başına bir övgü kaynağıdır. Ancak iş uygulamaya yani konuşmaya gelince durum tamamen değişiyor.
Alfabemizde toplam 8 sesli harf olmasına rağmen fonetik açıdan incelendiğinde bu ses sayısı 17-18'e çıkıyor. Tiyatrocular bu ses sayısını 20'nin üzerine çıkarmaktadır. Peki, nasıl oluyor da yazımda 8 olan sesli harf sayısı konuşmada 17-18'e çıkıyor? Bunun sebebi dilimize yabancı dillerden geçen kelimeler. Sesli harfler söyleyiş bakımından kalın, ince, uzun, açık, kapalı, yarı kapalı gibi farklı özellikler barındırır.
Sadece birbirinden farklı 5 ayrı "A" sesi olduğunu biliyor muydunuz? harfin ince ya da kalın söylenmesi kelimenin de anlamını değiştirmektedir. Bunun en basit örneği "Kar" ve "Kâr" kelimeleridir. her iki kelime de birbirinden farklı anlamları karşılamaktadır. Belirleyici özellik ise sesli harfin üzerindeki şapka, düzeltme, külah gibi ifadelerle de tanımlanan imlâ işaretidir. Bu bağlamda şapka işaretinin kaldırılmasının ne kadar yanlış bir karar olduğunu belirtmeliyim. Ayrıca şapka işaretinin sadece batı kökenli kelimelerde kaldırıldığını belirtmekte de yarar görüyorum. Diksiyon, özellikle de fonetik konusunda uzman kişiler doğru sesleri çıkarıp çıkaramadığınızı kolay bir şekilde anlar. Zorlanılan sesleri kolayca söylebilmeniz için size çeşitli teknikler uygular.
Murat Şahin
Diksiyon "Söz Söyleme ve Konuşma Sanatı"