MAKALE
GÖSTERİ SANATLARINDA IŞIKLAMA TASARIMI 3
SVOBODA, CRAİG, APPİA KİMDİR,
Çağdaş ışıklama yöntemleri, kuralları, uygulama esasları üzerine çalışmalar yapan çağımız tasarım sanatçılarından,
Josef Svoboda (1920-2002) Çek asıllı sahne tasarımcısıdır. Sanat yaşamına 1940 lı yıllarda başlamıştır. Prag’daki özel tiyatro kurumu olan “Laterna Magika’nın yöneticisi olarak görev yapan Svoboda,”Tiyatral Mekanın Gizemi” adlı kitabında reji ve sahne tasarımı konusunda deneyimlerini aktarmıştır. Dekor uygulamalarında ışıklamaya da önem vermiş, olanakları ölçüsünde ışık dekor birlikteliğini uygulamaya çalışmıştır. Svoboda, düş sahneleri, tarihten özgür, çevreden bağımsız tasarlanmış, mekan, yapı ve ışık kullanmıştır.
Gordon Craig (1872-1966):
Başlangıçta oyuncu olarak görev yapan Craig, 1898 de plastik sanatlarla uğraşmaya başlayınca, oyuncu ve tasarımcı olarak sahne tasarımında yeni uygulamalar yapma düşüncesi içine girdi. Daha sonra tamamen tasarıma yönelmiştir. Dekorla birlikte ışığı ön plana çıkararak, bunların oyunu meydana getiren asal ögeler olarak kullanılmasına çalıştı.
Craig, ilk kez XX.yy.başlarında tiyatroyla ilgilenmeye başlamış, 1901-1903 yılları arasında çeşitli oyunlar sahneye koymuş, 1905 yılında yayınladığı “Tiyatro Sanatı Üzerine” kitabında da tiyatro konusundaki düşüncelerini aktarmıştır. Daha sonraları Floransa’ya yerleşmiş, burada çıkardığı “Maske”adlı dergiyle de düşüncelerini yayma olanağı bulmuştur.
Craig’de Appia gibi Wagner’den etkilenmiştir. Wagner’in “Toplu Sanat Yapıtı” düşüncesi onun da çıkış kaynağı olmuştur.
“Tiyatro, ne yalnızca oyunculuk, ne oyun ne de kendi başına danstır, ama bunların tümünün karışımı olan bir sentezdir. Hareket, oyunculuğun ruhu, sözcükler oyunun gövdesi, çizgi ve renk sahnenin yüreği, ritm dansın temelidir” der.
Ona göre yönetmen, tiyatronun sentezcisidir. ”Yönetmen, büyüler yarattığı laboratuvarında; sahnedeki oyuncu ile seyirciyi, ritmik bir büyü içinde birleştirmelidir” . Bu nedenle de Yönetmeni sahnenin mutlak hükümdarı olarak belirlemiştir.
Craig, tiyatro uygulamalarında halka yönelmek istiyordu. O “Tiyatro halk içindir ve her zaman da halk için olmalıdır. Ozanlar tiyatroyu mutlu azınlığa yöneltmek istediler. Bunlar, tiyatroyu halka zor gelecek psikolojik düşüncelere çevirdiler. Tiyatroyu anlaşılmaz durumda gösterdiler ve halkın ötesine götürmeye çalıştılar. Oysa tiyatro, seyirciye bir görüntüyü, hayatın kendi güzelliğini, özünü göstermeli ve anlaşılmaz dille konuşmamalıdır” diyerek, tiyatro sanatını daha etkili duruma getirmeye çalışmıştır.
Craig’e göre, gerçek sanat değerlerinin olmayışıyla ortaya çıkan anlaşılmaz söz yerine, ışıklama, renk ve hareket dokularının sentezini önermiştir. Ona göre yarının tiyatrosu, görüntüler tiyatrosudur.
Craig, oyunlarında simgeler kullanmış, simgelere çok önem vermiştir. Ona göre yaşam yalnız simgelerle vardır. Her şey simgelerle anlam bulabiliyordu. O böylece göze dıştan görünen şeyleri değil, iç göze yönelen simgeleri önemli bulmuştur.
Craig’de Appia gibi, oyuncuyu sahne bütünlüğü içinde bir parça olarak görmektedir.
sonraki bölümde Appia konusunda bilgi vereceğim..
