GÖSTERİ SANATLARINDA IŞIKLAMA TASARIMI 6
TEKNİK VE ESTETİK YÖNDEN IŞIKLAMANIN TEMEL GÖREVLERİ
Işıklama, teknik ve estetik yönden: Oyun, Oyuncu, Dekor, Giysi ve biçemi vurgulamalıdır.
Oyun: Yazarın seçimi doğrultusunda, zaman, yer ve aksiyonu içeren, yönetmenin yorumu da göz önüne alınarak sahne uygulayıcısının yorum ve tasarımlarıyla ortaya çıkarılır.
Oyuncu: Oyunun kapsamı içinde, oyuncunun sahne üzerindeki yer ve durumunu belirleyecek biçimde düzenleme yapılır.
Dekor: Oyuna ve yoruma uygun biçimde düzenlenmiş dekorun, görsel beğeniyi de içeren ışıklamayla ortaya çıkması sağlanır.
Giysi: Yoruma göre hazırlanmış giysilerin, oyunun sahneye konuluş biçimi de göz önüne alınarak düz ve renkli ışıklarla desteklenmesi sağlanır.
Biçem: Yazar, yönetmen ve uygulayıcının kendine özgü biçimlemesini ortaya koyacak şekilde olayın somutlaştırılması gerekmektedir.
ÇAĞDAŞ IŞIKLAMANIN TEMEL GÖREVLERİ
Çağdaş ışıklamanın temel görevleri: Aydınlatma, Plastik Görünüm, Gerçeklik, Duygusal Ölçü ve Tasarımdır.
Aydınlatma: İleride de açıklanacağı gibi bir çok tekniği gerektirmektedir. Sahnenin, sahnede oyuncular ve dekorun aydınlatılması, seyircinin görüş açısını dengeleyecek biçimde olmalıdır.
Plastik Görünüm: Uygun şekilde yerleştirilmeleri koşuluyla, sahnenin ön, yan ve arkasından yapılacak ışıklama ile üç boyutun ortaya çıkarılmasıdır. Üç boyutun ortaya çıkarılması özellikle oyuncunun arkasındaki dekora yapışık görüntüsünden kurtarılarak, sahne içindeki yerinin algılanabilmesi için gereklidir.
Gerçeklik: Zaman, yer ve malzemenin gerektiği şekilde kullanılabilmesi. Gökperdesi üzerindeki günışığı renkleri mavi, sarı vb.. Odada yanan bir mum ışığı ya da avize ışığının görüntüsünün aslına yakın biçimde kullanılması, gerçekliği ortaya çıkarır.
Duygusal Ölçü: Renklerin özelliklerinin bilinerek, her rengin insanda ne gibi algılamaya yol açabileceğinin saptanarak uygulama yapabilmesidir. Bu konu, renklerle ilgili bölümde geniş olarak ele alınacaktır.
Tasarım: Işıklama Tasarımcısının sahne üzerindeki etki alanlarını saptayarak, uygulamasını bu yönde geliştirmesi tasarımın temelini oluşturur.
TEKNİK AÇIDAN SAHNENİN BÖLÜMLERİ
Teknik açıdan sahne temel olarak üç bölüme ayrılır.
1. Sol 2.Orta 3.Sağ
Detaylı çalışma gerektiğinde, bu bölümler aralarında aşağı sol, aşağı orta, aşağı sağ ve yukarı sol, yukarı orta, yukarı sağ olarak bölümlenebilir.
Sahnenin aşağısı, sahnenin seyirciye yakın tarafıdır. Sahne yukarısı ise sahnenin arka bölümüdür.
üzerinde daha fazla detaylı çalışmak gerekiyorsa, üç sayısı temel alınarak bölümleme arttırılabilir. Bu sayı sahne önü ve sahne arkası olmak üzere altı ya da orta alanda sol, orta ve sağ belirlenerek, bu alanın önünde kalan alanların sahne sol ön-(sahne sol aşağısı)sahne ön orta-(sahne orta aşağı), sahne ön sağ-(sahne aşağı sağ)ya da sahne sol arka-(sahne sol yukarı), sahne orta arka-(sahne orta yukarı), sahne arka sağ-(sahne sağ yukarı) olarak değerlendirilebilir.
IŞIKLAMA TEKNİĞİ
Simultane (Çift Bölümlü) sahnesi olmayan, tek dekorlu oyunlarda genellikle vurgulama alanının en kuvvetli olduğu bölüm sahnenin soludur. Dekor sanatçıları, bu bölümü daha çarpıcı kılacak düzenlemelerde bulunurlar. Bu nedenle ışık alanının daha etkili olduğu bölge genellikle ortadan sola doğru olduğu alandır. Bu bir ideal düşünce biçimidir. Oyundaki gereksinime göre, doğal olarak vurgulama alanlarının yeri değişecektir.
Oyuncular için sahneye bakış açısının ,sahnede seyirciye dönük durumda sağ tarafın sağ, sol tarafın da sol olarak değerlendirilmesine karşın, tasarımcılar için seyirci salonundan sahneye bakış açısı ele alınır. Sahnenin önünden sol taraf sol, sağ taraf sağ olarak değerlendirilir. Bu görüş günümüzde, seyircinin sahneye bakış yönü esas alınarak, salondan sahneye doğru bakılan alanda sol tarafın sol, sağ tarafın sağ alan olduğu şeklinde belirlenmiş ve kesin bakış alanları olarak değerlendirilmiştir.
Genelde sahne üzerinde sol, orta ve sağ alana ana ışık olarak karşıdan 45 derece eğimle ışık verilir.
Sahne üzerindeki bir alan içindeki oyuncu ya da dekor malzemesini vurgulayabilmek için ön, sol ve sağ yanlardan, üçüncü boyutun ortaya çıkarılabilmesi için de arkadan ışıkla destekleme yapılır. Böylece, seyirci tarafında; oyuncu ya da dekorun ön ya da yan görünüşünde karanlık noktalar, gölgeler oluşmaması sağlanır.
Işıklama genelde iki boyutlu görüntü sağlar. Üç boyutlu görüntüyü sağlamak, plastik görünümü elde etmek için, ön, yan ve arka alandan verilen ışıkların kullanılması uygundur.
Sahneye, sağ ve sol alanlardan ışıkların çapraz olarak verilmesi uygundur. Çünkü hem diğer ışıkların gölgesi kesilir hem de herhangi bir arızada tüm alanın karanlıkta kalması önlenir.
Genelde amatör toplulukların çoğunda az sayıda spot kullanıldığı için çapraz ışıklama uygulaması kendileri için en uygunudur.
Oyuncu, dekor ve aksesuvarların doğal görünümlerinden, çarpıtılmış görünümlerine kadar vurgulanabilmesi için ışıklama açıları 0 ve 90 dereceler arasında değişmektedir.
Doğal görünüm için 45 derecelik açıyla verilen ışık, yarı gölgeli görünüm için 60 dereceyle verilen ışık, tam gölgeli görünüm için 90 dereceyle verilen ışık kullanılır.
Oyuncu yüzünde ışık efekti sağlamak için, ön alttan, ön üstten, sağ veya sol yanlardan ışıklama yapılır.
