Göz Doktoru Gözünden Covid-19
Göz Doktoru Gözünden Covid-19
Sosyal medyada #stayhome hastagi ile “göz doktorlarının sizin zatürrenizi tedavi etmesini istemiyorsanız evinizde kalın” paylaşımlarına rastladım. Göz doktorları, zorda kalmadığı sürece zatürre tedavi etmez ancak zatürreye giden yoldan nasıl uzaklaşabileceğinizi anlatabilir. Diğer taraftan coronavirüs göz hastalığı olan konjonktivit ile seyredebileceği gibi gözler vasıtasıyla da bulaşabilmektedir.
Virüsün, gelişmiş ülkeleri de etkisi altına alması ile bu virüse verilen önlem tedbirleri global seviyelere ulaştı ve pandemi ilan edildi (Pandemi: Bir hastalığın küresel salgına yol açması). Şu an tüm dünya aynı tarafta birleşmiş durumda. Virüsün yayılma hızını yavaşlatılacak bir dizi önlemleri devreye sokmanın yanında, ekonomik dengeleri de korumak adına hükümetler ve merkez bankaları ortak hamleler yapmaktadır.
Medya ve sosyal medya araçlarının katkıları ile coronavirüs bilinci oluşturulmaya çalışılmaktadır.
Virüs kökeni olarak Coranavirüs, hayvanlardan insanlara geçebilen (zoonotik) çubuksu çıkıntılardan, dikenlerden oluşan (“corona: taçlı virüs), tek sarmallı RNA’ya sahip bir virüs türüdür.
Covid-19 (Covid-19: COrona VIrus 2019)’in yarasadan insana geçtiğinden ve ara taşıyıcının ise nesli tükenmekte olan pullu karıncayiyen (pangolin) olabileceğinden şüphelenilmektedir.
2002 yılında Çin’de görülen SARS (severe acute respiratory syndrome) coronavirüsü misk kedisinden, 2012 yılında Suudi Arabistan’da görülen MERS (Middle East respiratory syndrome) coronavirüsü ise virüsün çöl devesinden insana geçmesiyle salgınlar ortaya çıkarmıştı. Virüslerin hayvanlardan insanlara aniden sıçraması ve mutasyonlar geçirmesi ve bağışıklık sistemimizin de bu türle daha önce hiç mücadele etmemiş olması hepimizi bu virüslere kolay konakçı haline getirmektedir.
Virüsler yaşamlarına devam etmek için mutlaka konakçı bir organizmaya ihtiyaç duyarlar. Bulaşıcı hastalıklarda en önemli konakçı, rezervuar insandır ( Rezervuar – enfeksiyon kaynağının yaşayabildiği ve çoğalabildiği doğal ortam). Hastalığı yayan etken de insandır.
İnsanoğlu yaşadığı topluma enfeksiyonu getirir (Birincil vaka) ve ikincil vakaya bulaştırır (Birincil vakadan enfeksiyonu alan kişi) ve bu bulaşma belli bir hızda zincirleme devam eder ki buna da Çoğalma (Reproductive) hızı denilir. Çoğalabilme Hızı: R0> ise yayılım olmakta ve olası bir salgın ile karşılaşılacaktır. Covid-19 için bu oran 2.2’dir ( 1,8 ve 3,3 arasında). Yani enfekte olmuş her bir kişi virüsü ortalama 2,2 kişiye daha yayıyor. Bu ise serinin ikiye katlanarak artacağı anlamına geliyor. Bir hafta önce tespit edilmiş hiç bir Covid-19 vakası bulunmayan Türkiye’de vaka sayısında yüzleri, binleri görmemiz pek olası. Ölüm oranlarının da %2-3 arasında olacağı tahmin edilebilir. Çoğalabilme hızı mevsimsel gribin (influenza) üzerinde olsa da, 50 milyon insanın ölümüne sebep olan ve kuşlardan bulaştığı düşünülen 1918 Pandemik İspanyol Gribi (influenza) ile benzer yayılım oranları göstermektedir. Hem mevsimsel grip virüsleri (influenza A ve influenza B virüsleri) hem de coronavirüsler solunum yolu hastalıklarına neden olan bulaşıcı virüslerdir ve göz doktorları zatüre gibi solunum yolu hastalıklarını tedavi etmezler. Ancak pandemiler halk sağlığı sorunudur ve hepimizi korunma tedbirleri almamız yönünden ilgilendirir. Ayrıca göz doktorları olarak bulaşıcı hastalıklara aşinayız. Bunların başında adenovirüsler gelmektedir. Epidemik keratokonjonktivit oluşturan bu virüsle enfekte olan kişinin çevresi de genellikle bu enfeksiyonu kapar. Aile bireyleri toplu şekilde bu virüse karşı tedavi almak için akın akın göz polikliniklerine gelirler. Hastane personeli bu dönemi eldiven ve ellerinde dezenfektanlar ile geçirirler. Kapı kollarından tutun hastanın dokunduğu her alan dezenfekte edilir. Aslında kendi gözlerimize kendi ellerimiz ile bulaştırırız bu virüsleri. Göz doktorları da nasibini alır bu virüslerden, tıpkı daha önce SARS enfeksiyonlarının yaklaşık %20’sinin sağlık çalışanlarına bulaşması gibi. Hatta Covid-19 pandemisinde olduğu gibi 4 Mart itibariyle Çin’de yaklaşık 3400 sağlık çalışanına virüs bulaştı ve 13 çalışan ise hayatını kaybetti. OHAL’de ilan edilse, sokağa çıkma yasağı da ilan edilse kapatılamayacak olan ve tam kapasite çalışacak olan sağlık kurumlarında tüm sağlık çalışanlarını bu risk beklemektedir.
Diğer bir bulaşma ise ortak kullanılan havlular ile olur. Enfekte kişi bu virüsü elleri ile taşır. Böylece tokalaşma (%50 oranında gözünde adenovirüs olan bireylerin ellerinde bu virüs izole edilmiştir), kullanılan havlu ve enfekte kişinin temas ettiği cansız objeler virüsün yayılma rezervuarlarını oluştururlar. Çünkü virüsler cansız obje üzerlerinde saatler hatta günlerce aktif olarak kalabilmektedir. Coronavirüs için bu süreler şu şekildedir: plastik üzerinde 5 gün, kağıt üzerinde 4-5 gün, cam yüzeyde 4 gün, ahşap yüzeyde 4 gün, çelikte 48 saat, alüminyumda 2-8 saat, cerrahi eldivenlerde ise 8 saat süre aktif kalmaktadır. Sağlıklı kişi ise bu enfekte alanlara dokunduktan sonra gözlerini ovuşturursa virüsü gözlerine taşımış olur. Aynı coronavirüslerde olduğu gibi. Ellerimizin temas ettiği her alan potansiyel enfekte alandır ve ellerimizi ağzımıza, burnumuza soktuğumuzda veya gözlerimizi ovuşturduğumuzda bu virüsü kendimize taşımış oluyoruz. Göz ovuşturma alışkanlığı olanlar daha fazla virüs ve benzeri enfeksiyonları kapmanın yanında kendi kornealarına da zarar vermekteler. Kronik göz ovuşturma, keratokonus gibi görme azalması ile seyreden göz hastalığına zemin hazırlamaktadır. Belki de kadınların göz makyajı yapmaları, onların ellerini gözlerinden hatta yüzlerinden uzak tutmalarına ve böylece bulaşma yollarından birinden korunmalarına olanak sağlamaktadır.
Aslında virüs yayılımını azaltmak için stratejiler bellidir; temaslar arasında yatkınlığı azaltmak, temasların sayısını azaltmak (evde kal), ve enfeksiyon dönemini kısaltmak (erken teşhis ve tedavi). Dengeli beslenme ve uyku, sosyal uzaklaşma, ellerin hijyeni, tokalaşma ve sarılma gibi yakın temaslardan kaçınma, havlu gibi kişisel eşyaların ortak kullanılmaması, elleri yüzümüzden olabildiğince uzak tutma (ağız, burun ve gözlerden) yapılacakların başında gelir.
Unutmayalım ki hastalar günlerce hatta haftalarca bulgu göstermeden kalabilmekte ve bu süre boyunca virüsün bulaşmasına sebep olabilmektedirler. Bu sebepledir ki 14 günlük karantina süresi önerilmektedir. Diğer bir ifade ile bazıları enfekte olmakla birlikte herhangi bir hastalık belirtisi göstermeyebilirler ve enfeksiyonu alanların %80’i özel bir tedavi gerekmeden iyileşirler. En yüksek riski ise yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, bağışıklığı düşük olanlar ve sigara kullananlar taşırlar.
Bu kurallara uymaz isek, oluşacak yoğunluk sebebiyle zatürre tedavi edilmesi için bırakın göz doktorunu herhangi bir doktor bulmakta zorlanırız.
Bir göz doktoru olmasına rağmen, 30 Aralık'ta pandemiye dönüşecek coronavirüs salgınının ciddiyetini farkederek, meslektaşlarını uyaran ama söylenti yaymakla suçlanıp Çin polisince baskı altına alınan ve göz tansiyonu için tedavi ettiği hastasından kaptığı düşünülen virüsle 6 Şubat'ta 33 yaşında bu dünyadan ayrılan meslektaşımız Dr.Li Wenliang anısına.
Doç.Dr.Faik Oruçoğlu
Göz Doktoru
www.expermio.com kurucusu
17.03.2019
-
Çok güzel bir yazı.
