Davranışsal Finans ve Sürü Davranışı
Davranışsal Finans, bireylerin yatırım kararı verirken birtakım psikolojik, sosyal ve dışsal faktörlerin etkisiyle bu kararları doğru şekilde veremediğini savunmaktadır. Davranışsal finansın temelleri, ilk kez Kahneman ve Tversky tarafından beklenti teorisi ile ortaya atılmıştır. Teori geleneksel finans teorilerinin aksine her bireyin rasyonel olmadığını ve psikolojik etmenlerle bireylerin yanlış finansal kararlar vereceğini savunmaktadır. Bireylerin maruz kaldığı faktörler anomali ve hevristik şeklinde adlandırılmakta ve her biri yatırımcılar için maruz kalınan birer faktör olarak değerlendirilmektedir. Bu faktörler değerlendirildiğinde, 3 başlık altında toplanması mümkündür.
Bu başlıkların ilki, Yatırım Kararlarını Etkileyen Bilişsel Faktörlerdir. Bu faktörler Sezgisel ve Bilişsel Yanılsamalar olarak ikiye ayrılmaktadır.
Sezgisel yanılsamalar;
-Düşük Reaksiyon Gösterme
-Aşina Olma Önyargısı
-Aşırı Güven Hevristiği
-Temsiliyet Hevristiği
-Bulunabilirlik Önyargısı
-İyimserlik Önyargısı
-Kumarcı Yanılgısı
-Demirleme Etkisi
-Yükleme Önyargısı
-Aşırı Reaksiyon Önyargısı
şeklinde anomali ve hevristikleri ifade etmektedir. Bu faktörler kişilerin yatırım kararlarında, maruz kaldığı önyargıları ifade etmektedir. Yatırım yapılırken bireylerin sadece şirketin ismini bildiği için analiz yapmadan o şirkete yatırım yapması gibi önyargıları içermektedir.
Zihinsel yanılsamalar ise;
-Pişmanlıktan Kaçınma
-Çerçeveleme Etkisi
-Kayıptan kaçınma
-Zihinsel Muhasebe
-Kesinlik ve Sözde Kesinlik Etkisi
şeklinde olup, bireylerin kullandığı kestirme yolları ifade etmektedir. Kişinin fon kaybetmeme korkusuyla yatırım yapmaması gibi faktörleri kapsamaktadır.
Yatırımcılarım Yatırım Kararlarını Etkileyen Demografik ve Sosyoekonomik Faktörler, ikinci başlık olarak ifade edilebilir. Bu başlık altında da kişilerin cinsiyet, medeni durum, yaş, çocuk sayısı, gelir düzeyi ve mal varlığı, eğitim durumu, meslek ve finansal bilgi seviyesi gibi faktörlerinin yatırım kararlarında etkili olduğu savunulmaktadır. Bekar bir bireyle, evli bir bireyin risk algısının aynı olmaması gibi faktörler bu başlık altında yer almaktadır.
Yatırım kararlarını etkileyen bir diğer başlık ise Yatırım Kararlarını Etkileyen Dışsal Faktörler şeklinde ifade edilebilir. Bu faktörler,
-Bayram, Kutsal Günler ve Tatil Etkisi
-Haftanın Günleri Etkisi
-Ay Etkisi
-Hava Koşullarının Etkisi
şeklinde ifade edilebilir. Bu faktörler, bireylerin haricinde dışsal faktörlerin etkisi ile yatırım kararlarında başarısız olunmasına neden olmaktadır.
Sürü Davranışı, yatırımcıların eş zamanlı olarak, aynı finansal varlığa ya da aynı piyasaya, aynı yönde işlem yapması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Sürü davranışı, yatırımcıların birbirlerini takip etmesini ifade etmektedir. Bu davranış sonucunda yatırımcılar aynı yönlü işlem yaparak, varlıkların fiyatlarını etkilemektedir ve varlık fiyatları optimum şekilde oluşmamaktadır. Bunun sonucu olarak da piyasa optimizasyonu bozulmaktadır.
Sürü davranışının türleri olmakla beraber, kişilerin hiçbir bilgisi olmadan sadece yatırım tavsiyesi alarak bir hisse senedine yatırım yapması, piyasa için olumsuz etkilere neden olmaktadır. Normal şartlarda arz ve talep ile belirlenecek fiyat, sürü davranışı nedeniyle yanlış belirlenebilmekte ve olması gereken fiyattan daha farklı düzeyde gerçekleşebilmektedir.
Bireylerin tamamının rasyonel olmadığı, psikolojik, sosyal ve dışsal faktörler nedeniyle yatırım kararlarında yanlış kararlar verebildiğini savunan davranışsal finans, bireylerin rasyonel olamama nedenlerini ve davranışlarını ortaya koymaktadır.
Kaynak: https://www.isarder.org/2019/vol.11_issue.2_article34_full_text.pdf
