GÖZÜN VİRÜS ENFEKSİYONLARI - II
ADENOVİRÜS
İlk defa adenoid dokudan (geniz eti) izole edilmiş ve ismini almıştır. Adenovirüslerin rezervuarı insandır. Hastalık oluşturan 50 üzerinde insan serotipi var. Adenovirüs tip 1, 2, 5 ve 6 endemik enfeksiyonlar oluştururken Adenovirüs tip 4, 7, 14 ve 21 ise epidemilerden sorumludur.
Çocuklardaki üst solunum yolu enfeksiyonlarının %5-10’nundan sorumlular. Vücut dışında uzun süre yaşayabilirler ve bulaşıcılığı yüksektir. Solunum yolu damlacıklarıyla, fekal-oral yolla, direkt temasla, kontamine materyallerle, havlu dahil ev eşyaları ile ve eller yoluyla (elden göze transfer) bulaşabilir.
Oluşturduğu klinik tablolar;
Akut solunum yolu enfeksiyonları
Farenjit /Faringokonjonktival ateş
Gastroenterit (tip 40,41)
Konjonktivit
Pnömoni
Keratokonjonktivit
Akut Hemorajik sistit
Hepatit (infantlar, KC transplant hastalarında)
Göz enfeksiyonları
Adenovirüse bağlı göz bulguları hafif belirtilerden, görmenin etkilenmesine kadar değişebilmektedir. Aile içi bulaşmalarda bile bazı aile bireyleri hastalığı hafif bulgular ile atlatırken, bazılarında aylarca şikayetler devam eder.
Akut nonspesifik basit foliküler konjonktivit: Serotip 1-11 ve 19 ile oluşur. Kapak ödemi, konjonktival hiperemi, kemozis, foliküler reaksiyon, sulu seröz sekresyon olur. Genellikle hastalık kendini günler-haftalar içinde sınırlar ve sekel bırakmadan iyileşme gözlenir.
Faringokonjonktival ateş: Serotip 3, 4, 5, 7 ile oluşur ve oldukça bulaşıcıdır. Ateş, baş ağrısı, faranjit, preauriküler ağrılı lenfadenopati, foliküler konjonktivit ve psödomembran oluşumu hastalığın bulguları arasındadır. Görmeyi etkileyen keratit bulguları, olguların %30’unda gelişir ve nadiren ağırdır. Solunum yolu hastalığı genellikle bronşit ve pnömoni şeklini almaz. Özellikle yüzme havuzu kaynaklı faringokonjonktival ateş salgınları olabilir (yüzme havuzu konjonktiviti). Çocukların yaz kamplarında 1-2 hafta süren konjonktivit tablosu ile kendini gösterebilir. Konjonktivit ortaya çıkmadan önce üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları kaybolur.
Yaygın bulaşma şekli enfekte bireylerin havuzda öksüren ve hapşıranların ağızlarından saçılan damlacıklarla klorlu su etkisiyle hassaslaşmış göze kolayca yerleşmesi iledir. Ayrıca hava damlacığına direk maruziyet, enfekte havuz suyunun yutulması, yetersiz dezenfekte edilmiş havuz suyu ve ortak kullanılan havlular virüsün bulaşmasına yol açabilir.
Epidemik keratokonjonktivit: Serotip 8, 19, 37 ile oluşur. Bulguların sadece gözde izlenmesi ve ciddi stromal infiltrasyon ile faringokonjonktival ateşten ayrılır. Özellikle yetişkinlerde görülür. Çok bulaşıcıdır. %80 keratitle seyreder.
Akut konjonktiviti keratit takip eder, genellikle 2 hafta içinde iyileşse de bazı durumlarda yıllarca korneada opasite kalabilir. Hastalarda şiddetli sulanma, yabancı cisim hissi ve ağrı şikayetleri vardır.
Bulgular:
Preauriküler lenfopati (kulak önü lenf bezlerinde şişme, hassasiyet), kapak ödemi, Bulbar konjonktivada hiperemi ( kızarıklık ve şişme), tarsal konjonktivada foliküler reaksiyon, subkonjonktival peteşiyal hemoraji (kanama) görülebilir.
Süre ilerledikçe inflamasyonun yoğunluğuna göre üst ve alt tarsal konjonktivada membran/psödomembran gelişmektedir. Membranlar kendi haline bırakıldıklarında konjonktival skara dönüşebilirler.
Hastalığın evrelerine bağlı olarak keratit görülmektedir. Keratitler erken evrede epitelyal mikrokistler şeklinde bir görünüm verirler. Bir hafta sonra punktat epitelyal keratiti gelişir (Thygeson keratitine benzer görünüm). Gerileyen bu epitel lezyonlarının altında stromal infiltratlar gelişebilir (Multifokal subepitelyal infiltrat). Bu infiltratlar virüsün oluşturduğu bir durum değildir, vücudun verdiği bir immünolojik tepkidir. Virüs tamamen kaybolsa bile bu tepki devam eder ve virüsten bağımsız olarak seyrini yıllarca devam ettirebilir.
Özellikle hastalığın başlangıç aşamalarında başlanan steroid damlalar kornea epitel defektleri oluşturabilir (Oruçoğlu Faik, Ayoğlu İsmail. Corneal Epithelial Defect in Adenoviral Conjunctivitis during Treatment with Corticosteroids. Journal of Clinical Case Reports).
Bulgular ilk olarak tek gözde başlar ancak bulaşıcılık çok yüksek olduğu için genellikle günler içinde ikinci gözde etkilenmektedir. Ancak ikinci gözlerde bulgular genellikle daha hafif seyirlidir.
Kronik konjonktivit: Aralıklı, kısa süren oküler irritasyon başlıca yakınmadır.
Tedavi
Adenovirüs enfeksiyonlarının tedavisi için özgül bir antiviral ilaç mevcut değildir. Tüm Adenovirüs enfeksiyonlarında tedavi genellikle semptomatiktir. Hastalık kendi kendine 2-3 haftada gerilese de hasta şikayetlerinin yoğunluğu sebebiyle tedavi gerekmektedir.
Çok bulaşıcı bu virüsten korunma salgının yayılmaması için en önemli basamaktır. Bulaşıcılık 10-14 gün devam edebilmekte ve hastanın kontamine ettiği yüzeylerde virüs günlerce canlı kalabilmektedir. Bulaşma riskinin azaltılması için titiz el hijyeni ve ellerin gözlerden uzak tutulması, evde havluların ayrılması, temas alanlarının dezenfeksiyonu ve hastanın izolasyonu çok önemlidir.
Adenovirüs göz enfeksiyonlarında aşağıdaki tedaviler uygulanmaktadır:
1. % 5 konsantrasyondaki Povidon- İodine hazırlanarak enfektiviteyi azaltmak için gözde kullanılabilir.
2. Soğuk kompres ve suni gözyaşları rahatlama sağlar.
3. Psödomembranların/membranların temizlenmesi. Membranlar soyulurken altından kanama oluşmaktadır. Bu durum kan ağlar gibi bir görünüm versede zararsız ve çabuk toparlayıcı bir durumdur.
4. Membranöz konjonktivitlerde veya görmenin etkilendiği veya ciddi fotofobi durumlarında steroid damlalar eklenebilir. Ancak bu damlaların kullanımında dikkatli olunmalı keza ani kesimler şikayetlerin alevlenmesine getirip çıkarabilir. Diğer taraftan erken başlanan steroidler viral replikasyonu artırarak virüsün kalış sürecini ve bulaşıcılık süresini artırmaktadır. Diğer bir etkisi ise epitel defekti oluşturabilmesidir.
5. Semptomatik subepitelyal infiltratların tedavisinde %2 siklosporin veya % 0.03 takrolimus da kullanılmaktadır.
6. Uzun dönemlerde görmenin etkilendiği ön korneal skar durumlarında PTK+MMC lazer aplikasyonu uygulanabilir.
Aşı: Göz enfeksiyonlarına yakalanmadan ziyade adenoviral solunum yolu salgınlarından korunmak için Amerikan ordusu askerlerinde kullanılmıştır.
