Saç Koparma Bozukluğu (Trikotilomani) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Saç koparma bozukluğu ya da tıp literatüründeki ismiyle trikotilomani, kısaca vücutta bulunan kılların koparılması ile karakterize psikolojik bir durumudur. Bir dürtü bozukluğu olan trikotilomani, daha sık olarak saçların, kaşların veya kirpiklerin koparılması şeklinde kendini gösterir. Bununla birlikte vücudun diğer bölgelerindeki kılların da koparılması söz konusu olabilir. Saç koparma eğiliminin şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterir. Örneğin kişi stresli bir duruma tepki olarak veya farkında olmadan saçını koparabilir. Bu psikiyatrik bozukluğa neyin neden olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve çocuklukta yaşanan travmaların tetikleyici olabileceği düşünülmekte.
Tedavi ile bazı bireylerde semptomlar tamamen ortadan kalkarken, bazılarında sıklık ve şiddet azalır. Ancak trikotilomani olan birçok kişi, durumları için tedavi olmayı düşünmez, çünkü teşhis edilebilir bir rahatsızlıkları olduğunu bilmez ve saç koparmayı sadece kötü bir alışkanlık olarak görür.
Trikotilomani Nedir?
Trikotilomani, kişinin bu davranışı durdurmaya çalışılmasına rağmen karşı konulmaz bir istek nedeni ile vazgeçilemeyen ve tekrar eden kıl koparma davranışı ile karakterize zihinsel bir rahatsızlıktır. Kişinin çekerek kopardığı saç telleri, sıklıkla kafa derisinde yama şeklinde saçsız boşlukların oluşumuna neden olur. Bu da rahatsızlık veren, hoş olmayan bir görünüme yol açarak, kişiyi sosyal açıdan zor durumda bırakır. Trikotilomani bozukluğu olan insanlar saçlarına şekil vermek yoluyla saçsız alanları gizlemek için büyük çaba sarf ederler. Bazı hastalarda zihinsel bozukluğun şiddeti hafif düzeydedir ve kontrol altına alınabilir. Ağır olgularda ise koparma dürtüsü daha fazladır ve davranış kötü sonuçları bilinmesine rağmen tekrar edilir. Farklı tedavi yöntemleri ile birçok hastada iyi sonuçlar elde edilir. Tedavi ile kıl koparma davranışı minimum düzeye indirilebilir ya da tamamen ortadan kaldırılabilir.
Trikotillomani Belirtileri Nelerdir?
Trikotilomani belirtilerinin şiddet, sıklık ve özellikleri kişiden kişiye farklılık gösterir. Saç koparma bozukluğu olan bireyler saç ve kılları çekme konusunda yoğun bir dürtü hissederler ve bunu yapana kadar artan bir gerilim yaşarlar. Trikotilomani hastası olan birçok kişi deri yolma, tırnak veya dudaklarını ısırma gibi davranışlar da sergiler. Bazen evcil hayvanlardan, bebeklerden veya giysi, battaniye gibi malzemelerden tüy çekme görülebilir. Trikotilomani bozukluğu olan bireylerin çoğunluğu saçlarını gizlice koparır ve rahatsızlığını başkalarından gizlemeye çalışır. Saç koparma bozukluğu belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
-Saçlar, kaşlar veya kirpiklerden tüy çekme davranışı: Bazen diğer vücut bölgelerindeki tüyleri de koparma davranışı görülebilir. Zaman içinde koparılan tüylerin bölgeleri değişim gösterebilir.
-Kıl koparmadan önce ya da koparma dürtüsüne direnince artan gerginlik duygusu
-Kıl yolma davranışından sonra zevk duyma ya da rahatlama hissi
-Kafa derisi, kirpikler veya kaşlar da dahil olmak üzere kel alanlarla karakterize dikkat çeken tüy azalması
-Koparmak için belirli saç tiplerini tercih etme,
-Saç kopatmaya eşlik eden ritüeller: Koparılan saçları ısırma, çiğneme veya yeme gibi
-Yolunmuş saçlarla oynamak veya dudaklara veya yüze sürmek
-Tekrar tekrar saç koparmayı bırakmaya ya da daha az koparmaya çabalamak fakat bunda başarılı olamamak
-İşyerinde, okulda veya sosyal durumlarda saç koparmayla ilişkili önemli sorun ya da sıkıntılar yaşama
Trikotilomanisi olan insanlar için, tüyleri çekme şu şekillerde olabilir:
-Bazı hastalar gerginlik veya stresten kurtulmak için saçlarını kasıtlı olarak koparırlar. Örneğin, tüyleri koparmaya yönelik ortaya çıkan ezici dürtüden kurtulmak için bunu yaparlar.
-Bazı bireyler sıkıldıklarında, kitap okurken veya televizyon seyrederken farkında olmadan saç telleri ya da tüyleri koparırlar.
Aynı kişi duruma ve ortama bağlı olarak her iki şekilde saç koparma davranışı sergileyebilir. Başı elleri arasına alma veya saçları fırçalamak gibi bazı durumlar saç koparma hissini ateşleyebilir. Trikotilomani, pozitif ya da negatif duygu durumu ile ilişkili olarak tetiklenebilir.
Saç koparma bozukluğu, uzun süreli, kronik bir problemdir. Tedavi edilmediğinde, belirtiler zaman içinde ciddileşebilir. Menstrüasyonun döneminde oluşan hormonal değişimler kadınlarda semptomları kötüleştirebilir.
Nadiren, birkaç yıl içinde kendiliğinden iyileşen vakalar da bulunur.
Trikotilomani Nedenleri Nelerdir?
Trikotilomani bozukluğunun kesin nedeni henüz belli değil. Fakat birçok kompleks rahatsızlık gibi trikotilomani de muhtemelen genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu sonucunda ortaya çıkar. 2016 tarihinde yapılan bir araştırmaya göre belirtilerin ortaya çıktığı tipik yaş 10 ila 13 arasındadır. Semptomlar genellikle kafa derisindeki saç tellerinin koparılması şeklinde başlar. Kıl koparma davranışı kişinin stres ve endişeye karşı geliştirdiği bir nevi savunma mekanizmasıdır.
Trichotillomania, bazen aşağıda sayılan diğer bazı durumlarla ilişkili olabilir:
-obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
-kaygı bozukluğu
-depresyon
-otizm
-dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Bu ruhsal rahatsızlıklara sahip olan herkes trikotillomani yaşamaz. Belirtiler, aşağıdakiler gibi birçok nedenden dolayı başlayabilir:
-Parmaklarında saç kalınlığını hissetmekten zevk almak
-Saç çekme hissinin keyif vermesi
-Anksiyete, can sıkıntısı, öfke, utanç veya stres gibi duygularla başa çıkmak
Trikotillomani Risk Faktörleri Nelerdir?
Aile hikayesi: Genetik yatkınlık hastalığın başlamasında önemli bir faktördür.
Yaş: Trikotilomani en sık olarak onlu yaşların başlarında ve özellikle 10-13 yaşları arasında görülür.
Diğer bozukluklar: Depresyon, anksiyete gibi diğer psikolojik rahatsızlıklar hastalığı tetikleyen faktörler arasında bulur.
Stres: Aşırı strese neden olan durumlar veya olaylar trikotilomaniyi tetikleyebilir.
Trikotilomani Tanısı Nasıl Konur?
Trikotillomani teşhisi için doktor öncelikle hastaya tıbbi geçmişi ve yaşadığı semptomlar hakkında sorular sorar. Tanı için aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekir:
Kişinin saç tellerini tekrar tekrar koparması
Saç koparmayı azaltmak veya durdurmak için tekrarlanan girişimler
Saç çekme sonucu sosyal, mesleki veya diğer önemli alanlarda önemli sıkıntılar yaşama
Başka bir tıbbi durumdan kaynaklanmayan saç çekme davranışı
Saç çekme, başka bir zihinsel bozukluğun semptomlarıyla daha iyi açıklanamaz (Örneğin beden dismorfik bozuklukta algılanan bir kusur veya görünümü düzeltmek için kıl koparma)
Trikotilomani Tedavisi Nasıl Yapılır?
Trikotillomaninin tedavisi ile ilgili sınırlı sayıda araştırma var. Bununla birlikte, bazı tedavi seçenekleri birçok hastada saç koparma davranışını kısmen veya tamamen engelleyebilir.
Tedavide davranış terapileri ve ilaçlar kullanılır.
Psikoterapi
Trikotilomani için yararlı olabilecek psikoterapi türleri şunları içerir:
Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi: Bu davranış terapisi, trikotillomaninin ana tedavisidir. Saç koparma olasılığı olan durumlar ve bunun yerine yapılabilecek davranışları öğrenip uygulamayı içerir. Örneğin, saç yolma dürtüsünü durdurmak için yumrukları sıkmak ya da elleri kulağınıza götürmek faydalı olabilir. Alışkanlığı tersine çevril%me eğitimi ile birlikte diğer terapiler de kullanılabilir.
Bilişsel terapi: Bu terapi, saç çekme ile ilgili olarak çarpık inançları belirleme ve üzerinde düşünmeye yardımcı olur.
Kabul ve bağlılık terapisi: Bu terapi saç çekme dürtüsünü, onlara dokunmayı önleyerek kontrol etmeyi amaçlar.
İlaç Tedavisi
Trikotillomani tedavisi için FDA tarafından onaylanan bir ilaç olmasa da depresyon psikoz gibi durumlarda kullanılan bazı psikiyatrik ilaçlar semptomların kontrolüne yardımcı olabilir.
Depresyon, kaygı bozukluğu veya madde kullanımı gibi sıklıkla trikotilomani ile birlikte seyreden diğer zihinsel sağlık bozukluklarının tedavisi tedavinin önemli bir parçasını oluşturur.
Kaynakça:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/trichotillomania/symptoms-causes/syc-20355188#:~:text=Signs%20and%20symptoms%20of%20trichotillomania,you%20try%20to%20resist%20pulling
https://www.nhs.uk/conditions/trichotillomania/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/326833
https://www.healthline.com/health/anxiety/trichotillomania
