İnşaat mühendisliği nedir? İnşaat mühendisliği eğitiminin aşamaları nelerdir? İnşaat mühendisleri ne iş yapar?
İnşaat Mühendisliği, insanların barınma, savunma, eğitim, sağlık, üretim, ticaret, ulaşım ve konaklama gibi en temel gereksinimlerini karşılamak üzere ihtiyaç duydukları yapıların gerçekleşmesini sağlayan bir uzmanlık alanı, meslek dalıdır. Diğer mühendislik dallarında olduğu gibi, eğitim süreci lisans, yüksek lisans ve doktora eğitiminden oluşur. İnşaat sektörü çok geniş ve birçok farklı sektör için lokomotif niteliğinde olduğundan, inşaat mühendisleri çok çeşitli iş kollarında görev yaparlar.
Başınızı kaldırıp etrafınıza baktığınızda insanların içinde yaşadıkları, eğitim aldıkları, alış-veriş yaptıkları, tedavi gördükleri binaları ve bu binalara ulaşmak için kullandıkları yolları, köprüleri ve tünelleri göreceksiniz. İşte bütün bu yapılar inşaat mühendisleri, mimarlar, makine mühendisleri ve elektrik mühendislerinin ortak ürünüdür. Bir yapı ile insan vücudu arasında benzerlik kurmak istenirse; yapının ayakta durmasını sağlayan taşıyıcı sistemi, kas ve iskelet sistemine, yapının işlevlerini yerine getirmek için ihtiyaç duyduğu bütün mekanik teçhizatlar, dolaşım ve sindirim sistemine, bu donanımın çalışabilmesi için kurulan elektriksel ağ, sinir sistemine ve en nihayetinde yapının bütün görsel zarafeti ve ayrıcalığı, insanın dış görünüşüne benzetilebilir. Yapının taşıyıcı sistemi inşaat mühendislerinin, mekanik işleyişi makine mühendislerinin, elektriksel işleyişi elektrik mühendislerinin ve görsel özellikleri mimarların sorumluluğundadır. Bir yapının taşıyıcı sistemini meydana getirmek birbiri ile yakından ilişkili iki aşamadan oluşur; yapısal tasarım ve uygulama. Eğitim süreci ve sonrasında kazanılan tecrübeler bu iki aşamanın gerçekleştirilmesini hedefler.
İnşaat mühendisliği lisans eğitimi ülkemizde dört yıllık eğitim sürecidir. Lisans eğitiminin ilk yılında matematik, fizik ve kimya gibi temel bilimlerde edinilen bilgiler, sonraki yıllarda görülen inşaat mühendisliğine özel dersler için bir altyapı oluşturur. İnşaat mühendisliği öğrencileri bir yapı projesinin tasarım ve uygulama süreçlerini lisans eğitimi sırasında staj yaparak tanımaya çalışırlar. Yukarıda sözü geçen çeşitli yapı projelerinin hayata geçirilmesi şüphesiz farklı konularda uzmanlaşmayı gerektirir. Bu uzmanlaşma ile üniversitelerin İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde Yapı, Mekanik, Geoteknik, Ulaştırma ve Hidrolik Anabilim Dalları oluşmuştur. Öğrenciler bütün inşaat mühendislerinin belirli bir seviyede bilgi sahibi olması gereken zorunlu dersleri aldıktan sonra, ilgi duydukları alana göre bu anabilim dallarına özel seçmeli dersleri alarak ve bitirme projelerini yaparak lisans eğitimlerini tamamlarlar. Böylelikle uzmanlaşma sınırlı da olsa lisans eğitiminin son senesinde başlar. Lisans eğitimini tamamlayan öğrenciler inşaat mühendisi unvanı ile birlikte imza yetkisine sahip olurlar ve iş hayatına atılırlar. İnşaat mühendisleri uzmanlaşmak istedikleri konu ile ilgili bir işte çalışarak tecrübe kazanabilecekleri gibi yüksek lisans eğitimine devam ederek bilgi birikimlerini de arttırabilirler. Ülkemizde birçok üniversitede inşaat mühendisliğinin farklı alanlarında tezli veya tezsiz yüksek lisans eğitimi sunulmaktadır. Yüksek lisans eğitimini tamamlayan inşaat mühendisleri inşaat yüksek mühendisi unvanını alırlar. Eğitimin son aşaması doktora eğitimidir. Bir üniversitenin doktora programına kabul edildikten ve doktora derslerini tamamladıktan sonra bir jüri tarafından düzenlenen yeterlilik sınavını geçmek gerekir. Yeterlilik sınavı sonrasında özgün bir tez ortaya koyarak doktora eğitimi tamamlanır ve doktor unvanı alınır.
İnşaat mühendislerinin çalıştıkları iş kollarını, bir yapı projesinin tasarım ve uygulama aşamalarını özetleyerek tanımlamak daha uygun olacaktır. Yatırım kararı verilmiş, arazisi satın alınmış ve konsept mimarisi belirlenmiş bir bina projesi düşünelim. Yapısal tasarım ofislerinde, yapısal tasarım mühendisi olarak görev yapan inşaat mühendisleri mimari konsept tasarıma uygun olarak ilk hesapları yapmaya başlar. Bu aşamada, yapının inşa edileceği arazinin özellikleri incelenerek geoteknik tasarım mühendisi olarak görev yapan inşaat mühendislerinin önerileri doğrultusunda temel sistemine karar verilir. Yapının ve arazinin özelliklerine bağlı olarak deprem mühendisliği konusunda uzmanlaşmış bir inşaat mühendisinin yönlendirmelerine ihtiyaç duyulabilir. Yapısal tasarım mühendisi diğer mühendislik disiplinleriyle birlikte çalışarak tasarım sürecini tamamlarken, yapının inşa edileceği arazide hazırlıklar tüm hızıyla devam etmektedir. Uygulama aşamasında, taşıyıcı sistemin yapısal tasarım projesine uygun olarak inşa edilmesinden sorumlu olanlar saha mühendisi olarak görev yapan inşaat mühendisleridir. “İnşaat mühendisliği” dendiğinde aklımıza ilk gelen simge beyaz baret, “şantiyecilik” olarak tanımlanan saha mühendisliği ile özdeşleşmiştir. Taşıyıcı sistemin inşasında kullanılacak malzemelerin temini, çalışacak saha mühendislerinin, inşaat teknikerlerinin, işçilerin sayısı ve iş programı özenli bir planlama gerektirir. Bu aşamada planlama mühendisi olarak görev yapan inşaat mühendislerinin hedefi; öngörülen projeyi, belirli bir kaynakla (para), belirli bir sürede, belirli bir insan ve makine gücüyle tasarıma uygun olarak inşa edilecek şekilde planlamaktır. Proje yönetimi ve kontrolü, projenin doğru bir şekilde, iş güvenliğinden taviz vermeden ve süresinde tamamlanarak, para kazanma hedefine ulaşması açısından büyük öneme sahiptir. Bütün bu sayılan görevlerde bilgi birikimi ve tecrübesi açısından farklı kademelerde, çok sayıda inşaat mühendisi çalışır.
İnşaat mühendisliği, verilen emeğin somut bir ürünle karşılık bulması açısından heyecan verici bir meslektir. İnsan var oldukça, gereksinimlerini karşılamak üzere yeni yapılara veya mevcut yapıların yerine geçecek daha iyi yapılara ihtiyaç duyulacak ve böylelikle bu heyecan verici meslek her zaman önemini koruyacaktır. Eğitim sürecinin doğru planlanarak iyileştirilmesi ve çalışma hayatında bazı mesleki düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ile inşaat mühendisliğinin kıymeti daha da artacaktır.
